Xirurgik kasalliklar

Teri orqali jigar orqali endobiliar operatsiyalar
Bunday operatsiyalarga ko’rsatmalar klinik, laboratoriya va instrumental 
tekshirish usullari bilan belgilanadi. 
Agar mexanik sariqlik xavfli kasalliklarga bog’liq bo’lsa, hatto bilirubin 
miqdori nisbatan yuqori bo’lmaganda teri orqali jigar orqali xolangiografiya va 
o’t yo’llarini teri orqali jigar orqali drenaj qilishdan foydalaniladi. 
Mexanik sariqlikka xavfsiz kasalliklar sabab bo’lib, yuqori xoliemiya va 
davolashning endoskopik metodlari naf bermaganda yoki yaxshi natijalarga olib 
kelmaganda, xirurgik operatsiyalar esa jiddiy xavf ostida bo’lganda o’t yo’llarini 
teri orqali jigar orqali drenaj qilishga kirishiladi. O’t yo’llarini teri orqali jigar 
orqali drenaj qilishga monelik qiladigan xollarga jigarning ko’p sonli metastatik 
zararlanishi, jigar-buyrak etishmovchiligi korrektsiya qilinmaydigan bemorlar 
ahvolining nihoyatda og’irligi, qon ketish xavfi bo’lgan o’zaro 
gipokoagulyatsiyani kiritish mumkin. Klinikaga keltirilgan hamma bemorlar 
suv-tuz balansi, kislota-ishqor holati, gemodinamika va nafas buzilishini 
korrektsiya qilishga qaratilgan endobiliar operatsiyaga puxta tayyorgarlikdan 
o’tadilar. Yoshi o’tgan va keksa bemorlar uchun bu tayyorgarlik alohida 
ahamiyatga ega bo’ladi. Teri orqali jigar orqali endobiliar operatsiyaning asosiy 
uslublari tashqi va tashqi-ichki drenajlar hisoblanadi. Zararlanish xarakteriga 
ko’ra o’t yo’llarini kateterlashning u yoki bu turi bajariladi. 
O’sma yoki tiqilgan tosh sababli to’liq okklyuziyada tashqi drenajlash 
bajariladi: kateter obstruktsiya sohasi ustida o’rnatiladi. Gepatikoxoledoxning 
stenotik zararlanishlarida, xoledoxolitiazda tashqi-ichki drenajlash bajariladi, 
gepatikoxolangiostomaning distal qismini o’t yo’li segmenti bo’shlig’iga yoki 
o’n ikki barmoqli ichakka o’rnatilib, birmuncha fiziologik drenajlash hosil 
qilinadi. Biliar bosim normaga tushgandan keyin 2-3 hafta o’tgach, xolangit 
hodisasi bartaraf etilganda yoki birmuncha kamayganda tashqi-ichki kateterning 

---

477 
tashqi uchi berkitiladi va drenajlash butunlay ichki drenajlashga o’tkaziladi. Har 
kuni o’tni bakteriologik tahlili qilinadi: ekspress-bakterioskopiya va o’t 
suyuqligini ekish yo’li bilan. Klinik-biokimyoviy ko’rsatkichlarning musbat 
dinamikasi va jigar funktsiyasining tiklanishi davolashning ikkinchi bosqichini 
o’tkazishga mezon bo’lib xizmat qiladi. 
Davolashning bu bosqichidan maqsad o’tning ichakka normal oqishini 
tiklashdan iborat. Xoledox terminal bo’limi va katta duodenal surg’ich 
stenozlarida stenozlangan sohani Gryuntsig kateteri bilan ballonli dilatatsiya 
qilinadi (104-rasm). 
104-rasm. Xoledox terminal qismi va biliodegistiv anastomoz stenozlari 
dilatatsiyasi. 
Xoledoxolitiazda Oddi sfinkteri oldindan kengaytirilgandan keyin 
spazmolitik muolaja zamirida toshlar tushiriladi. 
Xoledoxolitiazni davolashning yangi usuli – teri orqali jigar orqali 
drenajlab, keyin konkrementlarni tarkibida monooktanoin, mono- va 
diglitseridlar, xenodezoksixolat kislota kabilarni tutadigan eritmalar bilan eritish 
tobora diqqatni tortib kelmoqda. 

---

478 
Hozirgi vaqtda o’t-tosh kasalligi bilan og’rigan bemorlarni davolashda 
jahon amaliyotida ekstrakorporal litotripsiya usuli qo’llanilmoqda. Bu usul o’t 
toshlarini zarbali to’lqinlar bilan mayda fragmentlargacha parchalashga 
asoslangan. Obturatsion sariqlikda jigardan tashqaridagi o’t yo’llarini teri orqali 
jigar orqali endoprotezlash metodi istiqbolli hisoblanadi. 
O’t yo’lining o’sma bilan stenozlangan bo’limiga rigid kateter – kateterga 
ulangan uzunligi 5-12 sm endoprotez transparietal kiritiladi. 2 sutka o’tgach bu 
kateter chiqarib olinadi, endoprotez esa biliar yo’lni umr bo’yi palliativ 
drenajlashni ta’minlaydi.