Xirurgik kasalliklar

Etiologiya.
Kasallik vegetativ nerv sistemasi rivojlanishining buzilishi, 
yo’g’on ichak mushaklararo (Auerbax) va shilliqosti (Meysner) nerv chigallari 
ganglionar hujayralarining o’sib etilmaganligi (gipoganglioz) yoki mutlaqo 
bo’lmasligi (aganglioz) oqibatida kelib chiqadi. Aganglionar zona kattalarda, 
asosan, to’g’ri ichakda, bolalarda esa sigmasimon ichak yoki chambar ichakning 
boshqa qismlarida uchrab, ichakning bu qismi doimo spastik qisqargan xolatda, 
peristaltikasiz bo’ladi va ichak mahsulotining ushbu sohadan qiyinchilik bilan 
o’tishi oqibatida ichakning normal innervatsiyali yuqori turuvchi sohalari 
kengayib, gipertrofiyaga uchraydi. Ichakning kengayib ketgan qismi gistologik 
tekshiruvida mushak tolalarining gipertrofiyasi va sklerozi aniqlanadi. 
Klinikasi. 
Girshprung kasalligi belgilari ichak mahsuloti passajining 
buzilishi bilan xarakterlanadi. Asosiy simptomlari – qorinning dam bo’lishi, bir 
necha kundan bir necha oygacha ich kelmasligi, qabziyat, ich kelishga aslo mayl 
yo’qligi bilan ifodalanadi. Qorin keskin dam, assimetrik bo’ladi, bunda 
chayqalish shovqinini payqash mumkin. Ba’zan qabziyat ich surishi bilan 
almashinadi (paradoksal ich surishi). Qorinning tobora taranglashib dam bo’lishi 
diafragma ekskursiyasini cheklab qo’yadi, bu xolat o’z navbatida nafas 

---

382 
qisishiga, yurak urib ketishiga olib keladi. Qabziyat yuzaga kelishi bilan 
intoksikatsiya alomatlari: bosh og’rig’i, bexollik, ko’ngil behuzur bo’lishi, 
ishtaha yo’qligi paydo bo’ladi. 
Diagnostikasi. 
Bemorning shikoyatlari, anamnezidagi uzoq davom etib 
kelayotgan qabziyat bilan bir qatorda ob’ektiv ko’ruvda qabziyat, doimiy 
meteorizm natijasida qorinning keskin dam bo’lishi, ba’zan najas toshlarini 
paypaslanishi kuzatiladi. Rektal tekshiruvda sfinkter tonusining kuchayganligi, 
ampulaning bo’sh bo’lishini ko’rish mumkin. Rektoromanoskopiyada to’g’ri 
ichak spazmi sababli rektoskopning qiyinchilik bilan o’tishi, kengaygan joyga 
etganda ”tushib ketish“ hissining paydo bo’lishi va shu sohada najas toshlarining 
yig’ilib qolganligi aniqlanadi.
Irrigografiyada yo’g’on ichakning toraygan va kengayib ketgan (10-15 sm 
gacha) bo’limlari aniqlanadi. Ichakning kengaymagan bo’limlaridan kengaygan 
bo’limlariga o’tishi voronkasimon shaklda bo’ladi (81-rasm). 
81-rasm. Girshprung kasalligidagi irrigogramma. 
Kolonoskopiyada to’g’ri ichakning va sigmasimon ichak distal qismining 
diametrda 2,5-3 sm gacha torayganligini kuzatish mumkin. Bu sohada ichak 

---

383 
peristaltikasi kuzatilmaydi devori qalinlashgan bo’lib ko’rinadi, ichak qiyinlik 
bilan bo’shaladi. Bo’shalgandan so’ng chambar ichak devorlari puchaymaydi.