Xirurgik kasalliklar

Radiotelemetriya va pH-metriya
. Birinchi usulda me’daga pH muhiti 
o’zgarishini qayd qiladigan mitti kapsula – radiouzatgich o’rnatiladi, u 
ma’lumotni qabul qilib qayd etadigan moslamaga uzatadi va lentaga egri chiziq 
ko’rinishida yoziladi. 
Bernar zondi (1968) bilan pHni intragastral aniqlash usuli ham bor. Bu usul 
bemorlar uchun og’irroq bo’lsada, biroq pH ni tanada ham, antral bo’limda ham 
birdaniga aniqlashga imkon beradi. 
Aspiratsion usul bilan me’da shirasida pH ni aniqlash o’rtasidagi muhim 
farq shundaki, birinchi holda HCl tekshiriladi, ikkinchisining yordamida esa pH 
ning haqiqiy qiymatlari bevosita me’da devorida uning turli bo’limlarida bir 
vaqtning o’zida aniqlanadi. Bu usullar bir-biriga raqobatchi emas, balki biri 
ikkinchisini to’ldiradi. Yoshi ulgaygan va keksa odamlarda, shuningdek og’ir 
yotgan va zaiflashgan bemorlarda bu usullardan bittasini qo’llash mumkin. 
Me’da va o’n ikki barmoqli ichakning yara kasalligi patologiyasidagi rejali 
va shoshilinch xirurgiyada tekshirishning rentgenologik usullariga – obzor 
rentgenografiya (ozod gaz borligini aniqlashda, yara teshilganiga shubha 
bo’lganda yoki yara perforatsiyasida), pnevmogastrografiyaga (shubhali 
hollarda me’daga 2-3 l gaz insuflyatsiya qilinib takror rentgenografiyada) katta 
ahamiyat beriladi. 
Me’da va o’n ikki barmoqli ichakni kontrast rentgenologik tekshirish 
nahorda o’tkaziladi. Bunda bariy sulfat qabul qilishdan oldin me’dada 

---

323 
evakuatsiya yoki gipersekretsiya buzilishlari sodir bo’lganidan dalolat beradigan 
talay mikdordagi suyuqlikni aniqlash mumkin, uni zond bilan chiqarish kerak. 
Ozroq mikdordagi bariy aralashmasi qabul qilingandan so’ng shilliq parda relefi 
aniqlanadi, so’ngra “tig’iz” to’ldirishda shakli, joylashishi, katta-kichikligi, 
konturlari, so’riluvchanligi, bo’shalishning borishi va boshlanish muddatlari, 
patologik o’zgarishlar (to’lish nuqsonlari, «tokcha» simptomi), gaz pufagi 
holati, uning deformatsiyasi, og’riq nuqtalari aniqlanadi. Dinamik, 
flyuorografik, kinematografik tekshiruv elektron-optik o’zgartirgichdan 
foydalanib olib borilganda me’da motorikasini, uning turli bo’limlarini va 
evakuatsiya muddatlarini qayd qilish mumkin. 
Qator hollarda ikki va uch marta kontrastlashdan foydalaniladi. Ikki marta 
kontrastlash ikkita variantda qo’llanilishi mumkin:
1) me’daga kontrast aralashma va gaz kiritish;
2) me’daga gaz kiritish va pnevmoperitoneum holati bilan tomografiya 
o’tkazish. 
Uch marta qontrastlash - bu me’daga gaz kiritish, pnevmoperitoneum va 
kontrast aralashma ichirishdan iborat. 
Duodenografiya o’n ikki barmoqli ichak holatini batafsil o’rganish uchun 
(asosan pankreatobiliar sohasi holatini va jarayonini o’rganish uchun) 
o’tkaziladi. 
Gastroduodenofibroskopiya – me’da va o’n ikki barmoqli ichak tomonidan 
patologiyani aniqlashning eng ko’p ma’lumot beradigan usuli bo’lib, fibrotolali 
optika yordamida o’tkaziladi. Ertalab nahorda bajariladi, biroq shoshilinch 
hollarda zarurat bo’lganda sutkaning har kanday vaqtida me’da bo’shalishidan 
so’ng o’tkazilishi ham mumkin. 
Tekshirishning bu zamonaviy turlari yordamida shilliq pardada bo’lgan har 
qanday arzimagan o’zgarishlar: eroziya, yirtilish, yara, boshlang’ich 
bosqichidagi o’smalar aniqlanadi, biopsiya qilish imkoniyati borligi xavfli 
o’smalar va me’da yarasini differentsial diagnostika qilishda bu usulning 
nihoyatda qimmatli ekanligini ko’rsatadi. Bu usul operatsiya qilingan me’da 

---

324 
shilliq pardasi, choklar, ingichka ichak holati to’g’risida etarlicha aniq tasavvur 
beradi. Bu usul me’dada kam shikastlaydigan alternativ operatsiyalar qilishga, 
operatsiyadan keyingi erta davrda davo tadbirlari (qon ketishini to’xtatish, 
to’siq, sohasiga zondlar kiritish va boshqalar) o’tkazishga imkon beradi. 
Laparoskopiya shubhali hollarda yara perforatsiyasini qorin bo’shlig’ining 
boshqa a’zolari patologiyasidan differentsiatsiya qiladi, xavfli jarayonning 
tarqalganligini aniqlab beradi, biopsiya olishga imkon beradi.