Xirurgik kasalliklar

Me’da va o’n ikki barmoqli ichakning yara kasalligi
Me’da va o’n ikki barmoqli ichakning yara kasalligi – hozirgi zamon 
gastroenterologiyasining asosiy muammolaridan biri hisoblanadi. Bu kasallik 
1000 aholiga hisob qilganda 4-5 hollarda uchraydi. Kasallik yoshlar va yoshi 
ulg’aygan hamda keksa odamlarda ham uchrab tursada, asosan 20-40 yoshdagi 
kishilarda bo’ladi. Yoshlikda uning duodenal formasi, keksalikda me’da yarasi 
uchraydi. Erkak va ayollarda uchrash nisbati yoshlarda va o’rta yoshlarda 5:6, 
yoshi ulg’aygan odamlarda 3:1 va keksalarda deyarli 1:1. Bemorlarning nogiron 
bo’lishlari jihatidan yara kasalligi 2-o’rinni egallaydi (yurak-tomirlar 
kasalliklaridan keyin). 
Yara kasalligi etiologiyasi murakkab va hal qilinmagan masala hisoblanadi. 
Hozirgi vaqtda omillarning 3 asosiy guruhi: nerv, gumoral va mahalliy omillar 
mavjud. Konstitutsiya, irsiyat, tashqi muhit sharoitlari muayyan rol uynaydi. 
Me’da yaralari shilliq pardaga ximiyaviy va fizik omillar, dori preparatlari 
ta’siridan, qon aylanishining buzilishi, gipoksiya va boshqalardan paydo bo’ladi, 
bu shilliq parda butunligi buzilishiga olib keladi. 
Ultserogen omillarga (M.I. Kuzin bo’yicha, 1986) quyidagilar: tug’ma 
(parietal hujayralar massasi oshishi, nerv sistemasi reaktivligi xususiyatlari, I (0) 
qon gruppasi; stress holatlar (kasbkorga oid va ruhiy zo’riqishlar, shikastlar, 
kuyish, sepsis); kislotali-ishqor muvozanat holatining buzilishi, antroduodenal 
dismotorika; ovqatlanishning noto’g’ri maromi; surunkali och qolish; dori-
darmonlar (atsetilsalitsilat kislota, indometatsin, glyukokortikoidlar); endokrin 

---

325 
bezlar ta’sirlari (gipokaliemiya, surunkali pankreatit tashqi sekretor 
funktsiyaning pasayishi bilan, Zollinger-Ellison sindromi; kalqonsimon oldi 
bezi, gipofiz, buyrak usti bezi adenomasi); jigar, buyrak, o’pkaning surunkali 
kasalliklari, qon aylanishining o’tkir va surunkali buzilishlari. 
Me’da va o’n ikki barmoqli ichakda yara defekti hosil bo’lishiga agressiya 
omillari (xlorid kislota, pepsin, motorika buzilishlari, shilliq parda shikastlari, 
ovqatlanish omillari va tashqi muhit ta’sirlari) va himoya omillari (shilliq parda 
rezistentligi, ishqoriy sekretsiya, antroduodenal kislota «tormozi», ovqat 
xarakteri va boshqalar) o’rtasidagi dinamik muvozanatning buzilishi imkon 
beradi. 
Yara kasalligi paydo bo’lish mexanizmining murakkabligi hisobiga 
olinadigan bo’lsa, qonservativ davolashning ham, operatsiya usulini tanlashning 
ham qiyinligi o’z-o’zidan ravshan bo’ladi.