Xatti harakat tushunchasi

Ikkinchisi – odatdagi huquqiy hatti-harakat. U faollikdan farq qilgan holda, ortiqcha xarajat va harakat bilan bog`liq bо`lmaydi. Bu kishining doimiy hizmat va boshqa hayotiy faoliyatidan kelib chiqadi va u odatda huquqiy normalar talabiga mos keladi. Fuqarolar ushbu hatti-harakat doirasida о`zlarining yuridik ahamiyatga molik u yoki bu harakatlarini amalga oshiradilar. Lekin bu ularning faolligini huquqiy talab darajasidan oshirishga olib kelmaydi. Jamiyatda, davlatda, amalda, shaxsiy hayotiy faoliyatda u oddiy va zaruriy hol hisoblanadi. Aynan shunga muvofiq shaxsning moddiy va ma`naviy ehtiyoji qanoatlantiriladi.
Uchinchisi – sust huquqiy hatti-harakat. Bu holat fuqaro о`ziga tegishli huquq va erkinliklardan kerakli maqsadda foydalanmagan paytda sodir bо`ladi. Masalan, fuqaro nikohdan о`tishda, mulkka egalik qilishda, saylovlarda ishtirok etishda sustkashlikka yо`l qо`yishi mumkin. Bunday paytda shaxs о`z manfaatini qanoatlantirish imkoniyatidan foydalanmaganligi natijasida unga nisbatan salbiy oqibatlar sodir bо`ladi. Bu jamiyatning zarar kо`rishiga olib keladi. Fuqaroning sustligi sababli siyosiy va huquqiy sohada, davlat ishlarida volyuntarizm kelib chiqadi, davlat tizimiga xalq ta`siri va nazorati ishdan chiqadi.


2-savol: Huquqbuzarlik tushunchasi, belgilari va tarkibi.
Huquqiy hatti-harakatning teskarisi – huquq buzilishi, ya`ni noqonuniy hatti-harakat hisoblanadi. Huquq buzilishi shaxsga, mulkka, davlatga yoki umuman jamiyatga zarar keltiruvchi ijtimoiy xavfli, qonunga qarshi harakatdir. Ushbu tushuncha huquq buzilishining quyidagi beshta muhim belgisini о`z ichiga oladi.
Birinchidan, huquq buzilishi ijtimoiy xavfli hususiyatiga ega, ya`ni muayyan zarar keltiradi yoki shaxs, mulk, davlat, jamiyat uchun ayni holda xavf tug`diradi. Huquqiy adabiyotlarda nojо`ya hatti-harakat ijtimoiy xavf ekanligi yoki juda og`ir qonun buzish turi ekanligi haqida munozaralar mavjud. Fikrimizcha, har qanday qonun buzish ijtimoiy xavflidir. Aks holda qonunchilikka muvofiq har bir huquq buzilishi uchun belgilangan jazo muddatini qanday tushunish mumkin?
Ba`zi vaqtlarda jazo qilmishga nisbatan og`ir va qattiq belgilanadi. Shuningdek, sodir qilingan jinoyat uchun jarima sifatidagi javobgarlik, jamoa tanbehi belgilansa, ma`muriy nojо`ya hatti-harakat uchun ikki oylik majburiy mehnatga yoki о`n besh kunga qadar ma`muriy qamoqqa tortilishi mumkin. Alohida olingan ijtimoiy xavfli harakat ochiq-oydin bо`lmasligi (yо`lovchining chorrahadan qizil chiroqda yoki taqiqlangan yerdan о`tishi) mumkin, basharti bu nojо`ya harakat jamoat joyida bо`lsa, u ochiq-oydin bо`ladi va yaqqol kо`zga tashlanadi.