Xalqaro tijorat ishi

Yuk tashishni ta'minlaydigan hujjatlar: yukni qabul qilib olganlik to’g’risida tilxat, kafolat xati; yuk tashish to’g’risida ekspeditorning guvohlik hujjati; yuk tonnajini fraxtlash uchun isbot xati; yukni jo’natish to’g’risidagi ariza-talabnomasi; fraxt hisob-kitobi; yuk kelganligi to’g’risidagi bildirish xati; yukni tashib berishga xalaqit beruvchi to’siqlar to’g’risidagi bildirish xati; yuk tashish manifesti; fraxt manifesti; konteyner manifesti.
Konosament - kema egasi tomonidan yuk egasiga uning yukini dengiz yo’li orqali tashib berishga qabul qilib olganligi to’g’risida beriladigan hujjat.
Konosament uch hil asosiy funktsiyani bajaradi:

• 
  yuk tashib beruvchi tomonidan yukni tashib berishga qabul qilib olganligini tasdiqlaydi. Kema egasi tomonidan beriladigan tilxat bo‘lib, ma‘lum hajmdagi tovarni ma‘lum miqdorda kemaga yuklanganligini va bu tovar kema egasi tomonidan qo‘riqlanishini bildiradi. Konosamentda kema kompaniyasining quyidagi ko’rsatmalari ko’rsatilishi kerak: —yuk bortga olingan”, —yuk yuklanish uchun qabul qilindi”;
  
• 
  tovar tarqatish hujjati. Original yuk egasiga foydalanish huquqini beradi. Bu, konosamentda ko‘rsatilgan tovarni kema egasidan faqat konosamentda ko‘rsatilgan yoki konosamentga egalik qiluvchi shaxs talab qilib olishligini va shu tovarga egalik huquqini beradi. Konosament tomonidan taqdim etilgan yo‘ldagi tovarni sotish uchun tovar tarqatuvchiga konosamentni sotish yoki unga egalik qilish huquqini birovga bo‘shatib berishi kifoya;
  
• 
  mahsulotni dengiz yo‘li orqali etkazib berish to‘g‘risida shartnoma tuzilganligiga to‘g‘risida guvoqlik beradi. Konosament bu funktsiyani tovarlarni doimiy yo‘nalishlarda yuruvchi kemalarda yoki yuklarni qismlab etkazib berishda, ularning o‘lchamlari kemani butunlay yoki qisman egallashga ega bo‘lmagan xolda, agar yuk joylashtirish uchun kema butunlay yoki qisman egallansa (fraxtlansa), bunda shartnoma charter-partiya yoki charter sifatida tuziladi. Bunday konosament-kema nomi va uning egasi, kema tonnaji, yuklash va yukni tushirish portlari nomi, fraxt pul miqdori, to‘lanish joyi tug‘risida ma‘lumot bo‘ladi. Konosament bosmaxonada chop etilgan xujjat bo‘lib, unda yuqorida qayd qilingan ma‘lumotlar bo‘lishi kerak.
  

Konosamentni quyidagi turlari mavjud:

• 
  tovar ma‘lum manzilga, ma‘lum shaxsga etkazib berilish sharti bilan;
  
• 
  orderli, bunda yuk etkazib beruvchi o‘z huquqlarini uchinchi tomonga berish yo‘li bilan;
  
• 
  talab qiluvchiga konosament, bunda tovar konosamenti bor fuqaroga topshiriladi.
  

Konosamentning alohida turi to’g’ri konosamentdir. Bunday shartnomada yuk bir joydan ikkinchi joyga bosqichma-bosqich olib boriladi.
Konosament uch yoki undan ortiq nusxada tayyorlanadi.
Birinchi nusxadan boshqa, konosamentga kerakli nusxalarni tayyorlash mumkin.