Xalqaro iqtisodiy munosabatlar kafedrasi а. М л ы м о V, Z. M. Otaqo‘z iy e

1. Iqtisodning davriy tebranishi va uning fazalari
Amalda iqtisodiyot iqtisodiy o‘sishni xarakterlovchi to‘g ‘ri 
chiziq (trend) bocyicha rivojlanmaydi. Aksincha, trenddan doimiy 
uzilishlar, pasayishlar va yuksalishlar kuzatiladi. Iqtisod siklik 
(davriy) ravishda rivojlanadi. (7-rasm). Iqtisodiy (yoki biznes) sikl
48

---

(business cycle) iqtisodda vaqti-vaqti bilan bo'ladigan pasayishlar va 
yuksalishlami ya’ni, iqtisodiy faollik tebranishlarini namoyon etadi. 
Bu tebranishlar bir maromda kechmaydi va ulami oldindan bashorat 
qilib boMmaydi, shuning uchun ham “sikl” iborasi shartlidir. Siklning 
odatda 2 ekstrimum nuqtasi ajratiladi (7-a rasm):
cho‘qqi (yoki eng yuqori) nuqta (peak), u iqtisodiy faol- 
likning maksimumiga to‘g‘ri keladi.
tub (yoki eng quyi) nuqta, u iqtisodiy faollikning mini- 
mumiga to‘g‘ri keladi. (maksimal pasayishiga).
Sikl, odatda, 2 fazaga ajratiladi:
1) pasayish fazasi va resessiya (recession), u cho‘qqidan eng quyi 
nuqtagacha davom etadi. Uzoq davom etadigan va chuqur pasayish 
depressiya (depression) deyiladi. Shuning uchun ham 1929-1933 
yillardagi krizis “Buyuk depressiya” nomini oldi.
2) o‘sish yoki jonlanish fazasi (recovery), u quyi nuqtadan 
cho‘qqigacha davom etadi.