Xalqaro huquqni muhofaza qiluvchi tashkilotlar

 
FAKTLAR 
Uzoq Sharq harbiy sudi (tribunal) alohida 
tartibda qabul qilngan hujjat bilan tashkil 
qilingan – 1946-yil 19-yanvarda 
Yaponiyadagi okkupatsion qo‘shin bosh 
qo‘mondoni D.Makartur tomonidan “Uzoq 
Sharq uchun xalqaro harbiy tribunalni 
tashkil etish to‘g‘risida” maxsus 
proklamatsiya Nizomi ilova qilingan holda  
tasdiqlandi.     

---

68 
 
etishni  nazarda  tutadigan  qo‘shma  reja  yoki  fitnani  ishlab  chiqish  va 
amalga  oshirishda  qatnashgan  rahbarlar,  tashkilotchilar,  ig‘vogarlar  va 
jinoiy  sheriklar  bunday  rejalarni  ijro  etish  davomida  har  qanday  shaxs 
tomonidan amalga oshirilgan barcha xatti-harakatlar uchun majburdirlar. 
Uzoq Sharq uchun Xalqaro harbiy tribunalining sud majlislari 1946-
yil 3-maydan 1948-yil 12-noyabrgacha Tokioda o‘tkazilib, tarixda Tokio 
sud jarayoni nomi bilan mashhur. Sudga 28 kishi berilgan, jumladan, 4 
sobiq  bosh  vazir,  13  sobiq  vazir,  9  oliy  harbiy  qo‘mondonlik  vakili,  2 
elchi.  Hukm  25  ta  sudlanuvchiga  nisbatan  chiqarilgan,  ulardan  7  kishi 
o‘lim  jazosiga,  qolganlari  —  ozodlikdan  mahrum  etishga,  ulardan  16 
tasi umrbod qamoq jazosiga mahkum qilingan. 
Xalqaro  harbiy  tribunallar  tomonidan  Nyurnberg  va  Tokioda 
o‘tkazilgan  sud  jarayonlari,  ustav  hujjatlari  va  hukmlar  bugun 
umume’tirof  etilgan  xalqaro  jinoyat  huquqining  asosiy  tamoyillar 
tizimining shakllanishiga tamal toshi bo‘ldi.  
Nyurnberg  va  Tokiotribunalari  ustavlari  va  hukmlari  harbiy 
jinoyatchilar  ustidan  sudlovni  amalga  oshirish  uchun  ularning  darajasi 
va  xizmat  mavqeidan  qat‘iy  nazar  fundamental  xalqaro-huquqiy  asos 
yaratdi. Bu keyinchalik ushbu jinoyatlarni sodir etgan shaxslarni sudlash 
uchun muhim asos bo‘lib qoldi. 
 
So‘nggi  holat  o‘ta  muhim  ahamiyat  kasb  etdi,  chunki u  tinchlik va 
insoniyatga  qarshi  jinoyatlar  hamda  harbiy  jinoyatlarni  sodir  etishda 
aybdor shaxslarni urushdan keyingi dastlabki yillarda jinoiy ta‘qib qilish 
uchun  safarbar  etilgan  boshqa  sud  organlarini  shakllantirishda  asos 
vazifasini o‘tadi.  
Amalga  oshirilgan  ilg‘or  xususiyatga  ega  huquqiy  tartibga  solish 
jarayoni  bilan  birga,  Xalqaro  harbiy  tribunallar  faoliyati  uning 
ishtirokchi  davlatlarning  turli  huquqiy  tizimi  bilan  bog‘liq  kamchiligini