Xalqaro bolalarni himoya qilish kuni

M A ’ L U M O T

Bolalar tabiatan yangi narsalarni kashf qilishga tayyor bo‘lishadi. 

Ular faol ravishda tatib ko‘rishadi, teginadi, qaltis ishlar qiladi. Bir 

so‘z bilan aytganda, atrofidagi narsalarni qo‘rqmasdan bilib oladi. 

Ammo, rivojlanishning alohida ko‘rinishlariga ega bolalar tashx-

isidan qat’iy nazar yaxshi moslashmaydi va noma’lum narsaga tezda 

rozi bo‘lavermaydi. Ularga buning uchun turtki berish va dunyoni 

o‘rganish uchun ilhomlantirish zarur.

Davomi  

keyingi  

sahifada

O ‘ Z I G A   X O S   B O L A L A R

O ‘ Z I G A   X O S   B O L A L A R

---

16

17

IYUL 2020

7. Bir narsaga ko‘p e’tibor qaratmang

Ota-onalarning eng ko‘p takrorlaydigan xatosi — bir 

ko‘nikmani rivojlantirishga e’tibor qaratishdir. Ular 

shunchalik tirishqoqlik bilan harakat qilishadiki, 

go‘yoki bolaning hayotini aynan shunga bog‘liqdek. 

Bunga atrofdagilarning doimiy savollari sabab bo‘ladi: 

“Kichkintoyingiz o‘tira oladimi?”, “Yurib ketdimi?”, 

“O‘zi ovqatlanadimi?”.

Ularning savollariga javob bermang, diqqatni bu ish-

larga qaratishni bas qiling va yodda tuting — shaxs va 

uning qobiliyati, uzoq va murakkab bo‘lsa-da bir-biri 

bilan o‘zaro uyg‘unlikda rivojlanishi kerak. 

Masalan, oddiy vazifa — o‘yinchoqni idishiga joylash 

— jismoniy va aqliy salohiyatga ega bo‘lishni nazarda 

tutadi. Jismoniy — o‘yinchoqni olib, so‘ngra joylash, 

aqliy — o‘yinchoq va quti o‘lchamini taqqoslash. De-

makki, bir ishni bajara olish boshqasining muvaffaqi-

yatiga omil bo‘ladi. 

8. Ishni oxiriga yetkazing

Har qanday mashg‘ulot va hatto o‘yinni oxirigacha 

yetkazish zarur. Masalan, bolajonlar nimanidir oxiriga 

yetkazishni rad etishadi. Bu holda ishni uning o‘rniga 

o‘zingiz tugating. Bolakay uning mashg‘uloti zarur 

ekanini hamda zudlik bilan oxiriga yetkazish kerak-

ligini hamda maqtov eshitishini his qilishi va anglashi 

lozim. 

“Psixologlar va pedagoglar o‘z tajrib-

alarida rag‘batlantirishning ijodiy 

usullaridan foydalanishadi. Masalan, bola-

kayga mashg‘ulot oxirida uning sevimli 

qo‘shig‘ini kuylashga izn berish, yopishqoq 

rasm sovg‘a qilish va uni birgalikda maxsus 

daftarchaga yopishtirish mumkin. Shu bilan, 

oldindan tayyorlab qo‘yilgan rasmni — 

qo‘g‘irchoq yoki mashinachani bezatsa ham 

bo‘ladi”. 

“Va asosiysi, har bir bola alohida bir 

shaxs ekanini yodda tutishdir. Alo-

hida parvarishga muhtoj bola bizlar kabi 

o‘sha hayajonlarni his qilishadi — xursand 

bo‘ladi, xafa bo‘ladi, qayg‘uli vaziyatga 

tushadi — ammo bu hislarini odatiy yo‘l 

bilan izhor qila olmaydi. Shuning uchun 

bolani faqat o‘yinga o‘rgatish emas, uni 

tinglash ham kerak. Mimika, xatti-harakat-

lar, tovushlar, tana va bo‘g‘inlar holati 

bolakay kayfiyatidan darak bera oladi”.

Bunda sizga quyidagilar yordam beradi:

 

— yorqin o‘yinchoqlar — mash’alalar, yoritgichlar, 

sovun pufaklari;

 

— hidlar — qahvali qutilar, ziravorlar, tsedra va shu k.;

 

— tovushlar — “gapiruvchi” o‘yinchoqlar, musiqa as-

boblari va kitoblar;

 

— harakatlar — quchoqlash, qitiqlash, harakatli o‘yin-

lar ham yangi nimadir o‘rganishiga yordam beradi. 

“Bolalar hamma narsani qo‘li bilan 

ushlab ko‘rishni yoqtiradi. Plastilin, 

slaymlar, turli yuzali o‘yinchoqlar nafaqat 

kichkintoyni qiziqtiradi, balki uning taktil 

hissi va qo‘llarining kichik motorikasini ham 

rivojlantirishga yordam beradi”.