««xalqaro audit»

Buxgalteriya hisobi va audit 
tizimining modellari 
Argentina, Boliviya, 
Braziliya, Gayana, 
Paragvay, Peru, 
Urugvay, Chili, 
Ekvador 
Janubiy Amerika 
modeli 
Kontinental 
model 
Avstriya, Angola, 
Belgiya, Burkina-
Faso, Gvineya, 
Gretsiya, Daniya, 
Jazoir, Misr,  Zair, 
Ispaniya, Italiya, 
Kamerun, Mali, 
Lyuksemburg, 
Marokash, Norvegiya, 
Portugaliya, Togo, 
Senegal, Sera-Leone, 
Frantsiya, 
Shveytsariya, 
Shvetsiya, Yaponiya 
Avstraliya, AQSh, 
Barbados, Benin, 
Buyuk Britaniya, 
Venesuela, Kipr, 
Dominikan, Zambiya, 
Isroil, Hindiston, 
Indoneziya, Panama, 
Irlandiya, Kanada, 
Keniya, Kolumbiya, 
Malayziya, Meksika, 
Nigeriya, Fidji, 
Niderlandiya, JAR, 
Pokiston, Singapur, 
Tanzaniya, Filippin, 
Yamayka 
Britan-Amerika 
modeli 

---

 
17 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
AQSh, Kanada va Buyuk Britaniyaning auditorlik faoliyatida milliy standartlar 
amal qilib, xalqaro auditorlik standartlaridan ma’lumot uchun foydalaniladi. 
Avstraliya,  Braziliya,  Niderlandiya  va  boshqa  davlatlarda  xalqaro  auditorlik 
standartlari milliy auditorlik standartlarini ishlab chiqishda asos bo’lib xizmat qiladi. 
O’zbekistonda  ham  xalqaro  audit  standartlari  asosida  auditning  milliy  standartlari 
ishlab chiqilmoqda va amaliyotga tatbiq etilmoqda. 
Malayziya  va  Nigeriyada  milliy  standartlar  ishlab  chiqilmaydi,  ularning 
auditorlik amaliyotida xalqaro standartlar to’lig’icha amal qiladi. 
Har  bir  mamlakatda  auditning  standartlarini  ishlab  chiqishda  maxsus 
tashkilotlar  faoliyat  yuritadi.  Masalan,  AQShda  standartlarni  ishlab  chiqish  bilan 
Moliyaviy  hisobot  standartlarini  ishlab  chiquvchi  kengash    (FASB)  shug’ullanadi. 
Ushbu  standartlarning  amalda  qo’llanilishini  nazorat  qilish  hukumatning  Qimmatli 
qog’ozlar  va  birjalar  bo’yicha  komissiyasi  (SEC)  zimmasiga  yuklatilgan.  FASB  va 
SECning  o’zaro  hamkorligi  tufayli  AQShda  audit  standartlari  qo’llanilishining 
samarali mexanizmi yaratilgan.  
Auditning  vatani  hisoblangan  Buyuk  Britaniyada  esa  buxgalteriya  hisobi  va 
audit  siyosati  asosan  nohukumat  tashkilotlar  tomonidan  olib  boriladi.  Shu  boisdan 
AQSh  va  Buyuk  Britaniyada  qabul  qilingan  audit  standartlari  bir-biriga  mos 
tushmaydi.  
Xalqaro auditorlik standartlari (XAS)ning qo’llanilish 
darajasi 
XAS milliy standartlarni 
ishlab chiqishda 
qo’llaniladi 
Malayziya,  
Nigeriya 
Avstraliya, Braziliya 
AQSh, Kanada, Buyuk 
Britaniya 
XAS to’lig’icha amal 
qiladi, milliy standartlar 
mavjud emas 
XASning faqat 
ma’lumot uchun 
ishlatilishi 

---

 
18 
Frantsiyada  auditning  milliy  standartlarini  Milliy  kompaniya  qo’mitasi 
tomonidan  ishlab  chiqiladi.  Ushbu  davlatda  qabul  qilinadigan  auditning  milliy 
standartlari  xalqaro  standartlarga  to’lig’icha  mos  keladi,  ayrim  mutaxassislarning 
aytishicha,  Frantsiyada  qabul  qilinadigan milliy  standartlar  «Xalqaro standartlarning 
frantsuzcha varianti» deb yuritiladi. 
Umuman  olganda,  xalqaro  auditorlik  standartlari  jahon  miqyosida  audit 
tizimini  unifikatsiyalashga  xizmat  qiladi.  Respublikamiz  iqtisodiyotini  yanada 
rivojlantirish  yo’lida  auditorlik  faoliyatini  xalqaro  standartlar  asosida  tashkil  qilish 
hamda milliy auditorlik standartlarini qabul qilish jarayonida yuqorida sanab o’tilgan 
mamlakatlar tajribasidan foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi.