Xalıq aralıq sawda túsinigi hám onıń rawajlanıwınıń tiykarǵı basqjumisları

Eksport operaciyası-ónimlerdi shet mámleketlerge shıǵarıw.

Import operaciyası-ónimdi shet yellik sheriklerden satıp alıw hám onı mámleketke alıp keliw.

Reeksport operaciyası-dáslep import yetilgen hám qayti islenip berilmegen ónimdi shet yelge alıp shıǵarıp satıw.

Reimport operaciyası-dáslep eksport yetilgen hám ol jerde qayta islep berilmegen ónimdi shet yelden satıp alıw hám mámleketke alıp keliwge aytıladı.

Merkantilist hám fiziokratlardıń táliymatında xalıq aralıq sawda teoriyası

Xalıq aralıq sawdanıń rawajlanıwı kapitalistlik óndiris usılınıń payda bolıwı menen baylanıslı.

Evropa mámleketlerinde XVI –XVII ásirlerde sırtqı hám jumiski sawda ádewir rawajlandı. Tovar almasıwlar jeke satıwshılarǵa yemes, al milletlerge de (Italiya, Ispaniya, Gollandiya, An’liya) payda alıp kelgen. Usı waqıtta birinshi ekonomikalıq  shıǵarmalar payda boldı. Bul shıǵarmalarda tiykarǵı sorawlar sawdaǵa baylanıslı bolǵan, ásirese xalıq aralıq sawdaǵa. Ekonomikanıń birinshi mektebi merkantilizm dep atalǵan.

Merkatilizm (franc.  mercantilism, ital.  mercante — satıwshı, sawdager): 1) sawdagerler tárepinen jaqlanıp turǵan ekonomikalıq siyasattıń teoretikalıq tiykarlaması,  burjuazlıq siyasiy ekonomikanıń birinshi mektebi; 2) mámlekettiń xojalıq proceslerge aktiv aralasıwı xarakterine iye jańa kapitalizm dáwiriniń ekonomikalıq siyasatı.

Merkantilizm yeki basqishtan ibarat: yerte hám keshki.

Jańa merkantilizm (XV ásirdiń aqırı – XVI ásirdiń ortası) monetarizm formasında bolǵanlıǵı ushın monetarlıq sistema dep ataldı.