X. X. Komilova, U. A. Vohidova

Moda  rivojlanishining  asosiy  qonuniyatlari.  Moda  tadqiqot- 
chilari moda taraqqiyotida muayyan qonuniyatlarini aniqlashdi:
- ijtimoiy -  tarixiy hodisalar bilan modaning bog‘liqligi;
- modaning intematsionallashuvi;
- modaning demokratlashuvi;
- modaning tez tarqalishi;
- modaning siklsimon rivojlanishi.
Moda taraqqiyoti  ijtimoiy-tarixiy  hodisalar bilan  bog iiq  holda 
yaqqol  kuzatiladi:  ijtimoiy  va  siyosiy  o ‘zgarishlar;  san’at,  fan  va 
texnikada  inqilobiy  tub  o‘zgarishlar  modaning  darhol  o‘zgarishiga 
sabab boiadi.  Jamoaning e’tiborini  o‘ziga tortadigan barcha siyosiy 
hodisalar modada yangi  standartlar va namunalarni paydo boiishiga 
asos boiadi.
Moda 
intematsional  hodisa,  unga  chegara  yo‘q.  Xalqaro 
aloqalami  va  ommaviy  axborot  vositalarni  rivojlanishi,  xalqaro 
bozomi  shakllanishi  modaning intematsionalashuviga asos yaratadi. 
XVI asrda ispan modasi  butun  Yevropa modasiga ta’sir etishi bilan 
bu jarayon boshlandi.  XVII asr oxiridagi  G ‘arbiy  Yevropani  shahar 
kostyumida va XIX  asr qishloq kostyumida milliy xossalari  amalda 
yo‘qolgandi.  Yevropa modasi paydo b o iib , jahon modasiga aylandi. 
“Global  moda”  tushunchasi  paydo  bo‘ldi,  dizaynda  moda  - 
intematsional  uslub.  Radio,  televidenie,  global  kompyuter tarmog‘i 
bu jarayonga o‘z hissasini qo‘shdi.  Ular yordamida yer yuzida yangi 
moda to‘g‘risida ma’lumot tez vaqtda m a’ium bo'ladigan boidi.
Kiyim  ommaviy  ishlab  chiqarilishi,  ommabop  madaniyatni 
shakllanishi  modani  demokratlashuviga  asosni  barpo  etdi.  Yangi 
moda  standartlari  va  namunalari  barcha  ijtimoiy  guruhlar  uchun 
moyil boidi, chunki zamonaviy ishlab chiqarish imkoniyatlari yangi 
modani  tez  ishlab  chiqarishga  va  iste’molchilarga  taqdim  etishga 
imkon  beradi.  Ommaviy  axborot  vositalarini  rivojlanishi  ham yangi 
moda paydo boigani to‘g‘risida ma’lumot olishga imkoniyat beradi.
101

---

Ommabop  bozori  va  zamonaviy  axborot  vositalari  modani  tez 
tarqalishiga sabab bo‘ldi va moda sikllarini  qisqarishiga olib keldi.
Moda  taraqqiyotida  siklsimonlik  muhim  qonuniyatdir.  Moda 
rivojlanishida  terbanish  va  ritmlarning  mavjudligi,  moda  o ‘zidan 
o ‘zi  tashkil  etilish  mexanizmi  borligini  tasdiqlaydi.  Moda  tadqi- 
qotchilari  modada quyidagi sikllarni aniqiashdi:
-  yangi  moda  paydo  bo'lish jarayoni  bir  necha  bosqichlardan 
iborat:  yangi  modani  ixtiro  etilishi,  unga  nom  berilishi,  moda 
peshqadamlarini paydo bo‘lishi;
-  modaning  ommabop  tarqalishi  (taqlid  bosqichi,  “cho‘qqi”, 
adaptatsiyasi)  ikki  bosqichdan  iborat:  modaga  norasmiy  peshqa- 
damlari  va  so‘ng  ko‘pchilik  qo‘shiladi;  buyum  ommabop  ishlab 
chiqarilganda  moda o ‘ziga  xosligini  yo‘qotadi,  peshqadamlar  yangi 
modani qidirib topadi;
-  moda  inqiroz  bo‘lganda  bu  kiyimlarni  odatda  “konser- 
vatorlar” (modadan ortda qolganlar) kiyishadi.