X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Okeanda hayotning tarqalishi
.
Dunyo okeanining mo’l-ko’l va xilma-xil 
hayvonot olami uning doirasida notekis taqsimlangan. Okeanda ikkita hayot zonasi 
yoki oblasti ajratiladi: 
pelagial
(suv yuzasi, suv qalinligi) va 
bental
(okean osti). 
Pelagial zonada
organik hayotning eng tarqalgan joyi suvning 50 m 
qalanlikkacha bo’lgan yuqori qismi hisoblanadi. Lekin bu yerda ham hayot bir xilda 
tarqalmagan. Biologik hayot ochiq okeanga nisbatan qirg’oqqa yaqin joylarda juda 
quyuqlashgan. Bunga sabab daryolar okean va dengizlarga quyilish zonasiga katta 
miqdorda biogen elementlar olib kelib qirg’oqbo’yi suvlarini ozuqa moddalar bilan 
boyitadi. Shuning uchun shel’fda ochiq okeanga nisbatan tirik organizmlar ko’p 
tarqalgan. 
Bental zonasining
qirg’oqqa yaqin 50-100 m chuqurlikdagi suv osti qismi ham 
organik hayotning eng rivojlangan va hayvonlarning ko’p tarqalgan qismi 
hisoblanadi. Okeanning suv yuzasi (pelagial) va suv osti (bental) zonalarida 
qirg’oqlardan uzoqlashgan sari hayotning zichligi siyraklasha boradi. Bu zonalarni 
hayot siyrak bo’lgan oraliq zona bir-biridan ajratib turadi. I.A.Suetovaning (1976) 
ma’lumotiga ko’ra, Dunyo okeani ostining 200 m chuqurlikkacha yotgan 7,6% 
maydonida okeandagi jami biomassaning 59% i, 200 m dan 3000 m chuqurlikkacha 
yotgan 17,2% maydoni biomassaning 31,1 % i va 3000 m dan ziyod chuqurlikkacha 
yotgan 75,9 % maydonida biomassaning atigi 9,5 % i to’plangan. 
Dunyo okeani chuqurliklarida hayot sharoiti bir xilda taqsimlanmagan. Chunki, 
okean sathidan chuqurlashgan sari yorug’lik kamayadi, harorat pasayadi, biogan 
elementlar siyraklashadi, gidrostatik bosim orta boradi. Natijada okeanda vertikal 
biologik zonallik vujudga keladi. Dunyo okeani ostida hosil bo’lgan hayot zonalari 
quyidagilardan iborat: 
litoral yoki qirg’oq zonasi
(suv ko’tarilishi va qaytishi 
zonasi), 
sublitoral zona
(200 m chuqurlikkacha), 
batial zona
(2500-3000 m gacha), 
abissal zona
(6000 m gacha) va 
ultraabissal zona
(6000 m dan chuqur).