X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

 
tektonik harakatlarni boshdan kechirganligi tufayli yer yuzidagi eng 
baland tog’lar tizimi - Baland Osiyo ana shu zamin asosida vujudga kelgan.
 
Kaynozoy burmalanish oblastlari. 
Kaynozoy erasida eng so’nggi va yosh 
burmalanish - Al’p orogenizi sodir bo’lgan. Bu davrning harakatchan tog’ hosil 
bo’lish jarayoni yuqori proterozoy va paleozoy geosinklinal mintaqasida ro’y 
bergan. Al’p burmalanishining xarakterli xususiyati shundan iboratki, materik 
rel’efida keng tarqalgan asosiy strukturalar - baland tog’ tizimlari, tog’ tugunlari, 
tog’ massivlari va ulkan tog’liklar juda aniq ifodalangan. Bu strukturalar g’arbda 
Al’p tog’laridan boshlanib, sharqda Himolay tog’larigacha davom etadi va Al’p-
Himolay mintaqasini tashkil etadi. Bu mintaqa tashqi va ichki zonalardan iborat. 
Kimmeriy burmalanishi asosan tashqi zonadagi Karpatoldi, Dashtli Qrim, 
Kavkazoldi va Kopetdog’oldi burmalarini vujudga keltirdi. Al’p bosqichida vujudga 
kelgan Al’poldi platosi, O’rta Dunay va Padan tekisliklari, Andaluz, Mesopotamiya 
hamda Hind-Gang pastekisliklari ham tashqi zona tarkibiga kiradi. 
Al’p burmalanishi ichki zonaning strukturasini tashkil etuvchi Al’p-Karpat, 
Pireney tog’ tizimlari, Tog’li Qrim, Kichik Osiyo, Eron, Tibet tog’liklarini, Kavkaz, 
Kopetdog’, Oloy, Hinduqush, Himolay tog’ tizimlarini hamda ularni bir-biri bilan 
bog’lab turuvchi yirik tog’ tugunlarini - Armaniston tog’ligi, Pomir, Sharqiy Tibet 
va boshqalarni vujudga keltirdi. Al’p burmalanishi materikning sharqiy qismida, 
Tinch okean sohillarida ham yuz bergan. Sharqiy Osiyoning yosh burmali tog’lari 
yoy shaklida cho’zilgan bo’lib, ular Koryak tog’ligi va Kamchatkadan boshlanib 
Filippin, Katta Zond orollarigacha davom etadi. Bu mintaqa uchun vulkanik orollar 
yoyi va chuqur okean cho’kmalari xarakterli. Sharqiy Osiyoning yosh burmali tog’ 

---

207 
yoylari shimoldan janubga tomon uchta tarmoqni hosil qiladi: Koryak-Kamchatka-
Kuril, Saxalin-Yapon orollari, Ryukyu-Tayvan-Filippin orollari.
Kamchatka yarim orolidagi meridian yo’nalgan sharqiy tizmalar tashqi 
antiklinoriyga, o’rta tizmalar ichki antiklinoriyga to’g’ri keladi. Bu tizmalar orasida 
Kamchatka vodiysi joylashgan. Xuddi shunday Saxalin orolida ham Sharqiy Saxalin 
va G’arbiy Saxalin tog’ tizmalari shu nomli antiklinoriylarga to’g’ri kelib, ularni 
Tim-Poronay vodiysi ajratib turadi. Umuman, Yevrosiyo materigining katta qismini 
egallab yotgan eng baland tog’ tizimlari, yirik tog’ massivlari, tog’liklari va tog’ 
tugunlari Al’p burmalanishining mahsuli hisoblanadi. Tektonik harakatlar Al’p-
Himolay va Tinch okean mintaqalarida hozir ham faol davom etmoqda. Bu esa Al’p 
tog’ hosil bo’lishi jarayoni o’zining rivojlanish tarixini hozirgi kunda ham 
tugatmaganligidan darak beradi.