X to‘xtaboyev kimyo 9

atom va ionning elektron tuzilishi 5- jadval.
Natriy atomi
Natriy ioni
Na
0 
2) 8) 1) 1s
2
2s
2
2p
6
3s
1
Na
+
2) 8) 1s
2
2s
2
2p
6
Xlor atomi
Xlor ioni
Cl
0
2) 8) 7) 1s
2
2s
2
2p
6 
3s
2
3p
5
Cl
–
2) 8) 8) 1s
2
2s
2
2p
6 
3s
2
3p
6
Ion bog‘lanishli birikmalarning suvda eritilganda ionlarga
ajralishiga dissotsia tsiya deyiladi. Uni quyi da gicha tushuntirish 
http:eduportal.uz

---

22
mumkin. Ma’lumki, osh tuzi qattiq holatda elektr tokini o‘tkaz-
maydi. Suvda eritilganda esa ionlarga ajraladi. Buning sababi:
1. Osh tuzi kristallari ion bog‘lanishli birikma bo‘lib, kristall 
panjara tugunlarida ionlar bo‘ladi (2- rasm).
2. Suv molekulasi esa qutbli kovalent bog‘lanishli modda 
bo‘lib, 3- rasmda ko‘rsatilgandek tuzilgan.
3. Osh tuzi suvda eritilganda 4- rasmda tasvirlangan sxema 
asosida disso tsiatsiyalanadi.
Demak, eritmada osh tuzi kristallari suvning qutblangan 
molekulalari ta’sirida erib, gidratlangan ionlarni hosil qiladi.
Vodorod va metallar elektron berib, ammiak esa o‘zining 
xususiy juft elek troni hisobiga proton biriktirib olib kationlarga 
aylanadi (h
+
, Na
+
, Zn
2+
, Al
3+
, Nh
4
+
). Kislota qoldiqlari, gidroksid 
guruhlari anionlar ko‘rinishida bo‘ladi. Ionlar elektr maydonida 
5- rasmda ko‘rsatilgandek harakat qiladi.
Musbat zaryadlangan ionlar elektr manbaining katodi to-
mon harakatlanadi (shuning uchun biz musbat ionlarni kation 
deymiz).
Manfiy zaryadlangan ionlar elektr manbaining anodi tomon 
harakatlanadi (shu ning uchun biz manfiy zaryadlangan ionlarni 
anion deymiz).
Elektrolitlar (tuzlar va ishqorlar) suyultirilganda ham ion-
larga ajraladi. Bu ning sababi modda suyultirilganda zarra cha-
lar ning tebranma harakati kuchayib, ular orasidagi bog‘lanish 
zaif lashib qoladi va elektrolit ionlarga oson lik bilan ajralib 
ketadi.
Kislotalar molekulalari kuchli qutblangandir, ular ham suvda