X to‘xtaboyev kimyo 9

• Elektromanfiy (metallmas) atomlarning vodorod atomlari 
orqali, aniqrog‘i, proton orqali bog‘lanishi vodorod bog‘la-
nish deb ataladi.
Suv, suyuq ammiak, suyuq vodorod ftorid, ko‘plab organik 
birikma lar vodorod bog‘iga ega. Metallarga eng quyi ionlanish 
energiyasi xos va ularda harakat chan elektronlar miqdori ko‘p. 
Metall kristallari strukturasida elektronlar atomlardan oson uzi-
lib, elektron gazi va musbat zaryadli metall ion lari hosil bo‘ ladi, 
elektronlar butun kristall bo‘yicha umumiy hisoblanadi.
elementlarning valent imkoniyatlari va ularning 
oksidlanish darajasi
Bir element atomi faqat qat’iy belgilangan sondagi boshqa
element atomlari bilan birikishi mumkin.
• Valentlik — bu ma’lum element atomining qat’iy belgilangan 
son dagi boshqa element atomlari bilan birika olish imkoniyati.
• Elementning valentligi shu element atomini boshqa element 
ato mi bilan bog‘lab turuvchi umumiy elektron jufti soni 
bilan aniqlanadi.
Valentlik nol, manfiy yoki musbat qiymatlarga ega bo‘l-
maydi. Valentlik tushunchasini faqat kovalent bog‘li birikmalarga 
nisbatan qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi.
http:eduportal.uz

---

19
hozirgi vaqtda birikmalardagi atom holatini tavsif lash uchun 
oksid lanish darajasi deb ataluvchi tushunchadan foyda lanil moqda.
• Oksidlanish darajasi – atom ionga aylangan holda (ya’ni 
umu miy elektron jufti kuchli elektrmanfiy atom tomonga
to‘la yoki qisman siljigan holda) molekuladagi atomda 
hosil bo‘luvchi shartli zaryad.
Oksidlanish darajasi har doim ham valentlikka son jihati dan 
teng bo‘lavermaydi. Birikmalardagi har bir elementning oksid-
lanish darajasini aniqlashda quyidagilarni yodda tutish lozim: