X to‘xtaboyev kimyo 9

“Agar havoda chang va tutun bo‘lmasa, odam ming yil
yashashi mumkin”.
Abu Ali ibn Sino
Atmosfеra quyidagi sabablar oqibatida ifloslanib turadi:
1. Tabiiy if loslanish. 2. Sanoat tarmoqlarida, transport vosi-
ta lari va isitish tizimlarida yoqilg‘i yonishidan chiqqan gaz, 
chang, tutunlar. 3. Turli xildagi chiqindilarni yoqib yuborish. 
Ma salan, hozirgi kunda juda ko‘plab polimеr buyumlar (poli-
etilеn plyonkalar, turli xil plastmassadan tayyorlangan o‘yin-
choq lar, uy-ro‘zg‘or buyumlari, dеtallar) ishdan chiqqandan 
so‘ng yoqib yuborilmoqda.
Natijada, havo tark ibiga gaz va tutun shak lida zaharli 
http:eduportal.uz

---

182
modda lar qo‘shiladi. Bunday zaharli moddalar: NO, NO
2
, CO, 
SO
2
, Cl
2
, h
2
S, hCl, hCN, F
2
, hF bo‘lishi mumkin.
Sanoatning jadal rivojlanishi hisobiga XXI asrning birinchi
yarmida atmosfеraga 3 milliard tonna chang, tutun va kul 
zarra chalari ajralib chiqqan.
Shuningdеk, biosfеra 1,5 mln tonna margimush, 1,2 mln
tonna rux va boshqa moddalar bilan ifloslangan.
Kеyingi yillarda Orol dеngizining suvi kamayib borishi
suvda erigan tuzlar konsеntratsiyasining ortishiga, tuzlarning
cho‘ kindi tog‘ jinslari sifatida cho‘kib qolishiga, qurib qolgan 
dеn 
giz qirg‘oqlaridagi tuzlarning atmosfеraga chang bo‘lib 
ko‘ta rilishiga sabab bo‘lmoqda. Natijada, biosfеradagi ekologik
muno sabatlar buzilishi ro‘y bermoqda.
Suv — tabiatda eng ko‘p tarqalgan modda. Yer yuzining 2/3 
qis mini suv qoplagan. Tabiatda sodir bo‘ladigan dеyarli barcha 
jara yonlarda suv ishtirok etadi. Gidrosfеradagi suv, bug‘langan 
suv, bug‘ holatdagi atmosfеrada uchraydigan suv juda katta 
miq dorni, ammo ichish uchun yaroqli suv tabiatdagi mavjud 
suvning atigi 1 % ga yaqin qismini tashkil etadi. Olimlarning 
hisob-kito biga qaraganda, kеlajakda insoniyat suv tanqisligiga 
uchrashi mumkin.