X to‘xtaboyev kimyo 9

39-§. 
atmosfåra va gidrosfårani muhofaza qilish
“Odamlarning sog‘ligi tashqi sharoit bilan chambarchas 
bog‘langandir”.
Abu Ali ibn Sino
Atrof-muhitni if loslanishdan saqlash, tabiatni muhofaza 
qi l ish, atmosfеra va suvn i, tuproq tark ibi n i toza saqlash 
butun ba shariyat uchun asosiy muammo hisoblanadi. Ko‘mir 
shax talar ida chang m iqdor i 50 0 mg/m
3
dan 30 0 0 mg/m
3
http:eduportal.uz

---

181
ga qadar bo‘ladi. Shaxta havosini toza saqlash uchun qo‘l-
la niladigan ventilatsiya qurilmalari atmosfеraga bir sutkada 
1500000 m
3
ana shunday chang havo chiqaradi. Natijada, 
mahsulot (ko‘mirning mayda zarrachalari) isrof bo‘ladi, atmo-
sfеra, ya’ni siz bilan biz nafas oladigan havo ifloslanadi.
Ruda konlarida tog‘ jinslarini qazish hamda tog‘ jinsla ridagi 
ruda miqdorini boyitish jarayonlarida atmosfеraga juda ko‘p 
chang (tog‘ jinslarining aerozollari) tarqab kеtadi.
Sanoatning bu kabi tarmoqlarida atmosfеraga tarqab kеtayot-
gan changlar (aerozollar) insonlar salomatligiga jiddiy ta’sir
ko‘r satadi, o‘simliklarning o‘sishini qiyinlashtiradi. Xomashyo va 
mahsu lotlarning isrof bo‘lishiga olib kеladi.
Atmosfårani if loslanishdan saqlash hamda xomashyo 
mahsu lotlarini chang holida isrof bo‘lishining oldini olish 
uchun siz nima qilgan bo‘lardingiz?
Atmosfеraga ko‘tarilayotgan changlarni tutib qolish yoki
miq dorini kеskin kamaytirish uchun adsorbsiya va ho‘llash usul-
laridan foydalanilmoqda. Masalan, ruda qazish va boyitish jara-
yonlarida ruda qazib olinadigan massivlar (joylar)ni suv bilan 
ho‘l lash (sug‘orish), ya’ni “ho‘l usulda ruda qazish” usuli qo‘l-
lanil moqda. havoga ko‘tariladigan changlarni tutib qolish uchun
hozirgi paytda elеktrfiltrlar hamda adsorbеntlardan ham foyda-
lanilmoqda.