X. S. Xadjaev, I. A. Bakiyeva, sh sh. Fayziyev makroiqtisodiyot

chizma. Narxga bog’liq bo’lmagan omillar ta’sirida yalpi taklif egri chizig’ining siljishi

Ishlab chiqarish texnologiyalarini mukammallashuvi shuni anglatadiki,
yangi bilimlar mahsulot (ish va xizmatlar) birligini ishlab chiqarish unumdorligini oshirish imkonini beradi, ya’ni ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirishga erishiladi.Bunday xarajatlarning kamayishi esa yalpi taklifni oshishiga sabab bo’ladi.
Ko’pincha korxonalar soliqlarni ishlab chiqarish xarajatlari sifatida ko’rishadi. Shuning uchun soliqlarning oshishi, masalan, foyda (daromad) yoki mulk solig’ining oshishi ishlab chiqarish xarajatlarini oshiradi va yalpi taklifni kamaytiradi. Aksincha, transfertlar ”soliqlarning teskarisi” hisoblanadi. Qachonki davlat ma’lum mahsulot (ish va xizmatlar)ni ishlab chiarishga subsidiyalar ajratayotgan bo’lsa, bu o’z navbatida xarajatlarni kamaytiradi va mahsulot yalpi taklifini oshiradi.
Kelajakda kutilayotgan mahsulot narxlarining o’zgarishi ham joriy davrda ishlab chiqaruvchining bozorga mahsulot etkazishni o’zgarishiga sabab bo’ladi. Biroq kutilayotgan vaziyat to’g’risida aniq xulosa qilish imkoni bo’lmaganligi sababli bu o’zgarishlar qanday bo’lishi aniq emas.

3. AD-AS modelida narxlar va milliy ishlab chiqarish real hajmining muvozanatli darajalari

Narxlarni muvozanatli darajasi deb shunday narx darajasi tushuniladiki, unda yalpi talab va yalpi taklif bir-biriga mos kelishi yoki bir-biriga teng bo’lishi kerak. Narxlarni muvozanatli darajasida ma’lum miqdordagi mahsulotni haridorlar sotib olishga, ishlab chiqaruvchilar esa uni ishlab chiqarish va sotishga rozi bo’ladi. Buni milliy ishlab chiqarish hajmini muvozanatli real hajmi deb ataydilar. Chizmada bu ikki ko’rsatkich yalpi talab va yalpi taklif egri chiziqlarining kesishgan nuqtalari bilan aniqlanadi. Bu holat AD-AS modelini o’zida ifodalaydi. (11- chizma).
Biz bilamizki, yalpi talab egri chizig’i yalpi talab tarkibiga kiruvchi iste’mol xarajatlari, investitsiya xarajatlari, davlat xarajatlari va xorijiy iste’molchilar xarajatlaridagi o’zgarishlar hisobiga o’ngga yoki chapga siljishi mumkin. Boshqa tarafdan esa, yalpi taklif egri chizig’i ham texnologiya, resurslar narxlari yoki
soliqlar o’zgarishi bilan birgalikda mos tomonga siljiydi.


Narxlar darajasi
P

P
Milliy mahsulotning real hajmi

6.