X. G‘ulomova, Sh. Yo‘ldosheva, G. Mamatova, H. Boqiyeva, A. Sobirova

II Husnixat daqiqasi.
Maqsad:katta va kichik g harfini va ular ishtirokidagi so’zlarni husnixat asosida yozish. Kichik va katta g harfini yozish tushuntiriladi.

1. 
   Salomlashish.
   
2. 
   Davomatni aniqlash.
   

Hozir sizlarni rasmga qarab kimni va nimalarni ko’ryapsizlar?
Mana shu so’zlarni bosh harfi G dan boshlanar ekan. Bugungi darsimizda

66
husnixatdan Gg harfini o’tamiz.

G G G G G
8 8 8 8 &
Gul, gulchi, guldor, gulzor, gulla.
Guldonda gullar hor.

III O’tilgan mavzuni so’rash baholssh.

1. 
   Gap deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Gaplar maqsadiga ko’ra necha turga bo’linadi? Darak gap deb nimaga aytiladi? So’roq gap deb nimaga aytiladi?
   

135-mashqni tekshirib baholab chiqdim.

IV O’tilgan mavzuni mustahkamlash yskunlash.

1. 
   Darak, So’roq, undov gaplarga 2 tadan misollar keltiringlar.
   
2. 
   Bosh bo’lak va ikkinchi darajali gaplarga misollar keltiring.
   
3. 
   Ikkinchi darajali bo’Iak gapda nima uchun kerak. V Yangi mavzu bsyoni.
   

Bolajonlar bugun mavzumiz o’zak va o’zakdosh so’zlar. Tilimizda minglab so’zlar bor. Shular orasida ma’no jihatdan bir-biri bilan yaqinlik sezilib turadi.
Masalan: Husnixatdan yozgan gul, gulchi, guldor, gulzor, gulla so’zlariga e’tibor bersak ular uchun bosh, gul qismlari umumiy ekanligini ko’ramiz.
137-mashqni bajaringlar. Juftlab berilgan so’zlar nimasi bilan bir-biri bilan o’xshaydi? Ulami yozing, umumiy qism o’zak deb nomlanadi.
O’zaklari bir xil bo’lgan so’zlar o’zakdosh so’zlar deyiladi.
138-mashqni matnlardagi o’zakdosh so’zlarni toping. Ulami yonma-you yozing. O’zakni odatdagidek belgilang.

VI Yangi mavzu mustshksmlssh va baholssh.

1. 
   O’zak deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Misollar keltiring?
   

O’quvchilami mashqlarini tekshirib baholaniladi. Hozir sizlar bilan yangi o’y in o’ynaymiz.
VII Yahunlash. Uyga vazife.
O’zak va o’zakdosh so’zlarga misollar topib kelinglar. 5 tadan. Uyi;a vazi fa 139- 140-mashqlar.
Savol va topshiriqlar

1. 
   Husnixat darslarini rejalashtirishda qanday talablarga asoslaniladi?
   
2. 
   1 -4-sinflarda husnixat darslari qanday tashkil etiladi?
   
3. 
   Husnixatga o’rgatish qoidalari deganda nimalar anglashiladi?
   
4. 
   Husnixat darslarini to’g’ri tashkil etish uchun o’qituvchi oldiga qanday talablari qo’yi ladi?
   
5. 
   Boshlang’ich sinf husnixat dasturini tahlil qiliing.
   

Test topshiriqlari

1. 
   Husnixat ahamiyati to’g‘ri berilgan qatorni aniqlang.
   
   1. 
      Husnixatga o’rgatish pedagogik va ijtimoiy ahamiyatga ega.
      
   2. 
      Husnixatga o’rgatish o’quvchida estetik didni tarbiyalaydi.
      
   3. 
      Husnixatga o’rgatish mehnat qobiliyatini shakllantiradi.
      
   4. 
      Husnixatga o’rgatish imlo xatolarining oldini oladi.
      
   5. 
      S va D.
      
2. 
   Husnixatga o’rgatishda qaysi fanlar tavsiyalariga asoslaniladi?
   
   1. 
      Pedagogika va psixologiya.
      
   2. 
      Maktab gigienasi va fiziologiya.
      
   3. 
      A, V, E.
      
   4. 
      Tilshunoslik va didaktika.
      
   5. 
      Tilshunoslik.
      
3. 
   Husnixatga o’rgatishda qaysi tamoyillarga asoslaniladi?
   
   1. 
      Onglilik tamoyiliga.
      
   2. 
      Genetik tamoyiliga.
      
   3. 
      Bosqichli izchillik tamoyiliga.
      
   4. 
      Umumdidaktik tamoyiliga.
      
   5. 
      A, V, D.
      
4. 
   Ritmik usul to’g’ri izohlangan qatorni toping.
   
   1. 
      O’qituvchining sanog’i ostida yozish.
      
   2. 
      Harf shtrixlari ustidan yozish.
      
   3. 
      Havoda yozish.
      
   4. 
      Yozuvni muntazam mashq qilish.
      
   5. 
      Husnixatga o’rgatishda bunday usul yo’q.
      
5. 
   Genetik tamoyil nima?
   
   1. 
      Harflarni o’xshash elementiga ko’ra guruhlab yozish.
      
   2. 
      Harflarni ulanishiga ko’ra guruhlab yozish.
      
   3. 
      Shakli oson harflardan so’ng shakli murakkab harflarni guruhlab yozish.
      
   4. 
      O‘quvchining individual xususiyatini hisobga olib yozishni mashq qilish.
      
   5. 
      Grafik kamchiliklarni tuzatish bilan bog’liq tamoyil.
      
6. 
   Yozuvga o‘rgatishni o‘qishga o’rgatish bilan bir paytda amalga oshirish qaysi tamoyilga kiradi?
   
   1. 
      Genetik tamoyil.
      
   2. 
      Onglilik tamoyili.
      
   3. 
      Takrorlash tamoyili.
      
   4. 
      O’quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olish tamoyili.
      
   5. 
      A va B.
      
7. 
   Quyidagi holatlar qaysi tamoyilga kiradi?
   

1. 
   O’quvchining ruchka bilan ishlashi (yoki mc hka ishlatishi)
   
2. 
   Daftar tutishi
   
3. 
   Yozuv tezligi
   

68

4. 
   Yozuvdagi yutuq kamchiliklari .
   
   1. 
      Genetik tamoyil.
      
   2. 
      Onglilik tamoyili.
      
   3. 
      Individual xususiyatlarni hisobga olish tamoyili.
      
   4. 
      Takrorlash tamoyili.
      
   5. 
      Ko’rgazmalilik tamoyili.
      

8. 
   Husnixatga o’rgatishda yozuv daftariga qo‘yiladigan talablar to’g’ri ko’rsatilgan qatorni toping.
   
   1. 
      1-2-sinfda yozuv yo’li 4 mm, bosh harflar 8 mm bo’lgan qiya chiziqlari siyrak 2 chiziqli daftar, 3-4-sinfda bir chiziqli daftar
      
   2. 
      1 -sinfda yozuv yo’li 4 mm, bosh harflar uchun 8 mm bo’lgan qiya chiziqlari siyrak 2 chiziqli daftar, 2-4-sinfda bir chiziqli daftar
      
   3. 
      1 -4-sinfda 2 chiziqli daftarda husnixatga mashq qilinadi
      
   4. 
      1—sinf 1 -yarim yilligida kichik harflar uchun 4 mm, bosh harflar uchun 8 mm li 2 chiziqli daftar, 1 -sinfning 2-yarim yilligida, 2-
      

,3-,4 -sinflarda 1-chiziqli daftar tutiladi

5. 
   Daftar chiziqlari kichik harf uchun 3 mm, bosh harflar uchun 6 mm bo’1adi.
   
1. 
   Bir chiziqli daftarda harfla bo’yi necha mm. bo’ladi.
   
   1. 
      Kichik harf 4 mm, bosh harf 8 mm.
      
   2. 
      Kichik harf 3 mm, bosh harf 7 mm.
      
   3. 
      Kichik harf 3 mm, bosh harf 6 mm.
      
   4. 
      Kichik harf 5 mm, bosh harf 8 mm.
      
   5. 
      Kichik harf 2,5 mm, bosh harf 5 mm.
      
2. 
   Genetik talabga ko’ra to’xtovsiz yozuv sinflari bo’yicha to’g’ri ko’rsatilgan qatorni toping.
   

1. 
   1-sinfda 5 daqiqa
   
2. 
   2-sinfda 7 daqiqa
   
3. 
   2-sinfda 8 daqiqa
   
4. 
   1 -sinfda 4 daqiqa
   
5. 
   3-sinfda 12 daqiqa
   
6. 
   4-sinfda 15 daqiqa
   
7. 
   4-sinfda 16 daqiqa
   

A. 1, 2, 5, 7; B. 4, 3, 5, 7; C. 1, 2, 5, 6; D. 4, 2, 5, 7; E. 1, 3, 5, 6.
i 1. Yozuv jarayonida daftar qiyaligi va daftar bilan ko’z oral’ıg’i qancha bo‘ladi?

1. 
   Daftar qiyaligi 25⁰, daftar va ko‘z oralig’i 25 sm.
   
2. 
   Daftar qiyaligi 45°, daftar va ko’z oralig‘i 30 sm.
   
3. 
   Daftar qiyaligi 30°, daftar va ko’z oralig’i 30 sm.
   
4. 
   Da ftar qiyaligi 65", doftar ve ko‘z oralig‘i 30 sm.
   
5. 
   To‘g’ri javob yo‘q.
   

12. 
    Yozuv jarayonida ruchkaning uchi bilan barmoq oralig‘i necha sm bo‘ladi?
    
    1. 
       1,5 sm.
       
    2. 
       2 sm.
       

C. 1,5-2 sm.
D. I sm.
E. 2,5 sm.

12. 
    Grafik malakalar qaysi o‘quv faoliyatlari bilan bog’1iq?
    

1. O‘qish faoliyati. 2. Imlo. 3. Chizmachilik. 4. Rassomchilik.
5. Nutqiy faoliyat bilan.

A. 1, 2, 5; B. 1, 2, 3, 5; C. 1, 2, 3; D. 1, 2, 3, 4, 5; E. 1, 2, 3, 4.

14. 
    Yuqori qismidan tutashtiriladigan harflar berilgan qatorni toping.
    
    1. 
       q y v
       
    2. 
       q ng g g’
       

D. o o' v q g y g'

E. b o o’ v
l5. O‘rta qismidan tutashtiriladigan harflar berilgan qatorni toping.

1. 
   b î g j
   
2. 
   b î g j p 1
   
3. 
   b f g j p 1 h
   
4. 
   b î q g j q' p
   
5. 
   b f q g p q' j y ng
   

16. 
    Pastki qismidan tutashtiriladigan harflar berilgan qatorni toping.
    
    1. 
       1 m n r t u
       
    2. 
       a d e h j k
       
    3. 
       x z sh eh
       
    4. 
       A B S
       
    5. 
       y g ng q g'
       

7. 
   Yuqoridan boshlanib yoziladigan qatorni belgilang.
   
   1. 
      B DGE F G'
      
   2. 
      A L M N
      
   3. 
      H 3 K O' L O
      
   4. 
      P O R S U
      
   5. 
      A S D
      

18. 
    Pastdan boshlab yoziladigan harflar qatorini belgilang.
    
    1. 
       A L M N
       
    2. 
       B O O'
       
    3. 
       P T D
       
    4. 
       A va V
       
    5. 
       X Sh Ng
       
19. 
    Tutashtiruvchi unsuri bo’1magan bosh harflar qatorini belgilang.
    
    1. 
       O X Z
       
    2. 
       S O'
       
    3. 
       N O P
       
    4. 
       B D T F
       
    5. 
       V, S, D.
       
20. 
    Kichik yozma harflar. tutashtirilishiga ko’ra necha turga bo’linadi va ular qaysi î
    
    1. 
       3 guru’ hga bo’linadi: yuqori, pastki, o‘rta qismidan
       

tutashtiriladi.

2. 
   4 guruhga bo’1inadi; yuqori, pastki, o’rta va qo’shimcha tutashtiruvchi chiziq.
   
3. 
   2 guruhga bo’linadi; yuqori, pastki qismidan tutashtiriladi.
   
4. 
   Hamma harflar bir xilda tutashtiriladi.
   
5. 
   To’g’ri javob yo’q.
   

18. 
    Harflar yozuv shakliga ko’ra necha guruhga ajratiladi? Ta’lim jarayonida qaysi shaklidan foydalaniladi?
    
    1. 
       Davlat o’lchamidagi (standartidagi) harflar bilan ifodalangan yozuv, badiiy harflar bilan ifodalangan yozuv.
       
    2. 
       Bosma harflar bilan yozilgan yozuv, yozma harflar bilan ifodalangan yozuv.
       
    3. 
       Bosma yozuv va grafik yozuv.
       
    4. 
       To’g’ri yozuv va yozma yozuv.
       
    5. 
       S va D.
       
19. 
    Tutashtiruvchi unsuri bo’lmagan bosh harflar o’zidan keyingi harflarga qanday ulanadi?
    
    1. 
       Oo‘shimcha yordamc hi chiziq bilan o’rta qismidan tu tashtiriladi.
       
    2. 
       Oo’shimcha yordamc hi chiziq bilan pastki qismidan tu tash tiriladi.
       
    3. 
       Oo’shimcha yordamchi chiziq bilan o’rta va pastki qismidan tutash tiriladi.
       
    4. 
       Oo’shimcha yordamchi chiziq bilan yuqori qismidan tu tash tiriladi.
       

    5. SvaD.

20. 
    Tutashtiıuvchi unsurli bosh harflar qayeridan tutashtirilishiga ko’ra
    

necha guruhga bo’1inadi va ular qaysilar?

1. 
   2 guruhga bo’1inadi: o‘rta va yuqori qismidan tutashtiriladi.
   
2. 
   2 guruhga bo’linadi: pastki va yuqori qismidan tutashtiriladi.
   
3. 
   Guruhga bo’linmaydi, faqat pastki q ismidan tutash tiriladi.
   
4. 
   G uruhga bo’linmaydi, faqat o’rta qismidan tutashtiriladi.
   
5. 
   2 guruhga bo’1inadi: o’rta va pastki qismidan tutashtiriladi.
   
18. 
    O’zbek yozuvida harflardan tashqari qanday belgilar ishlatiladi?
    
    1. 
       Tutuq belgisi
       
    2. 
       Chiziqcha
       
    3. 
       Ko‘chish belgisi
       
    4. 
       A B C
       
    5. 
       A B.
       
19. 
    O’zbek xattotlari nomi berilgan qatorni aniq lang.
    
    1. 
       Sulton Ali Mashhadiy, Mir Ali Tabriziy, Shoh Muzaffar
       
    2. 
       Abdurahmon Xorazmiy, Behzod, Mir Ali Qilqalam, Hofiz Sheroziy.
       
    3. 
       Muhammad bin Husayn at-Tibiy
       
    4. 
       A B C. E. A va B.
       

7 i

18. 
    Husnixatga o’rgatish qaysi metodlarda amalga oshirilgan?
    
    1. 
       Chiziqli metod
       
    2. 
       Nusxa ko‘chirish metodi
       
    3. 
       Ijodiy metod
       
    4. 
       CA B
       

C. A va B.

18. 
    Yozuvga o’rgatishning gigiyenik talablari qaysi qatorda ko’rsatilgon?
    
    1. 
       Maktab mebelini to’g’ri tanlash
       
    2. 
       Partaning (yoki stol va stulning) o’quvchi bo‘y—bastiga mos bo’lishi, yorug’likni chap tomondan tushishi
       
    3. 
       Parta bilan o’quvchining ko’krak qafasi orasida 5 enli oralig qolishi, ruchka uch barmoq orasida ushlanishi, ruchkaning uchi bilan barmoq lar orasi 1,5-2 sm bo’1ishi.
       
    4. 
       CA B E. V va C.
       
19. 
    Sinf doskasi bilan 1 -parta oralig’i qancha bo’ladi?
    
    1. 
       1,5 metr
       
    2. 
       2 metr
       
    3. 
       2,5 metr
       
    4. 
       1 metr
       
    5. 
       3 metr.
       
20. 
    O’zbek xalqi va uning ajdodlari qaysi yozuvlardan foydalangan?
    
    1. 
       So’g’d, Xorazmiy, mixat yozuvidan
       
    2. 
       Uyg’ur, arab, lotin, kiril, runik yozuvidan
       
    3. 
       A va B
       
    4. 
       Fors va chig’atoy yozuvidan
       
    5. 
       A B D
       
21. 
    Oadimda yozuvga o’rgatishning qaysi usullaridan foydalanilgan?
    
    1. 
       Harflardan nusxa ko’chirish
       
    2. 
       Ijodiy ko’chirib yozish
       
    3. 
       Nusxa ko‘chirish va ijodiy ko’chirib yozish
       
    4. 
       Mustaqil ko’chirib yozish
       
    5. 
       Bosma harfni yozma harfga aylantirib yozish.
       
22. 
    Grafik malakalar necha bosqic hda va qanday tartibda amalga oshiriladi?
    

1. 
   Turli shakllar chizish
   
2. 
   Harf elementlarini yozish
   
3. 
   Bosh va kichik harflar yozish
   
4. 
   Kichik va bosh harflar yozish
   
5. 
   Harf birikmalari yozish
   
6. 
   Bo’g’in yozish
   
7. 
   So’z yozish
   
8. 
   Gap yozish
   
9. 
   Eshitib yozish
   

A. 1 2 4 5 6 7 8; B. 1 2 3 4 5 6 7 8; C. 1 2 3 5 6 7: D. 1 2 3 5 6 7 8;
E. 1 3 4 5 6 7.
72

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Karimov I.A. “Barkamol avlod kelajagimiz poydevori” Toshkent 1999
   
2. 
   Boshlang’ich sinf takomillashtirilgan davlat ta’limi standarti “Boshlang’ich ta’1im” 2005 yil 6-son.
   
3. 
   Boshlang’ich ta’limi takomillashtirilgan o’quv dasturi, ona tili, “Bosh1ang’ich ta’1im” 2005 yi1 6-son.
   
4. 
   Abdullayev Y “Eski maktabda xat-savod o’rgatishi metodikasi” Toshkent “O’qituvchi” 1996
   
5. 
   Abdullayev Y “Hanuohim” o’quv qo’llanma Toshkent “O’qituvchi” 1996
   
6. 
   Abdullayev Y “Sovg’a” o’quv qo’llanma Toshkent “O’qituvchi” 1997
   
7. 
   Abdullayev Y, Yo’ldoshev Sh “Yangi alifbo va imlo” Toshkent “O’qituvchi” 2000
   
8. 
   Abdullayev Q “Alifbe” Toshkent “O’qituvchi”
   
9. 
   Abdullayev Q, Nazarov Q, Yo’ldoshevs Sh “Savod o’rgatish” Toshkent “O’qituvchi”1996
   
10. 
    Safarova R Nazarov Q, Yo’ldoshevs Sh “Alifbe” Toshkent Sharq 2005
    
11. 
    G’afforova R, Nazarov Q, Yo’ldoshevs Sh “Alifbe” Toshkent
    
12. 
    G’afforova R, Nazarov Q, Yo’ldoshevs Sh “1-sinf savod darslari” Toshkent 1997
    
13. 
    G’ulomov M. “Boshlang’ich sinf o’quvchilarini husnixatga o’rgatish” Toshkent “O’qituvchi” 1970
    
14. 
    G’ulomov M. “Husnixat metodikasi” Toshkent “O’qituvchi” 1976
    
15. 
    G’ulomov M. “Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish” Toshkent “O’qituvchi” 1976
    
16. 
    G’ulomov M. “Husnixat daftari” 1-sinf uchun Toshkent 1998
    
17. 
    G’ulomov M. “Husnixat daftari” 2- sinf uchun Toshkent 1998
    
18. 
    G’ulomov M. “Husnixat daftari” 3- sinf uchun Toshkent 1998
    
19. 
    G’ulomov M. “Husnixat daftari” 4- sinf uchun Toshkent 1998
    
20. 
    G’ulomov M. “Yozuv daftari” 1-sinf uchun Toshkent Sharq 2005
    

74

X.G‘ulomova, G.Mamatova, Sh. Yo‘ldosheva, H.Boqiyeva, A.Sobirova

HUSNIXAT VA UNI O‘QITISH METODIKASI
Muharrir Bozorov E.


Bosishga ruxsat etildi 25.10.2007y. Qog‘oz bichimi 60x84’/s Hisob-nashr tabog‘i 4,75. adadi 100
Buyyurtma raqami № 69

«IQTISOD-MOU YA» nashriyotida tayyorlandi.

100084. Toshkent kichik xalqa yo‘1i, 7-uy
Nizomiy nomidagi “TDPU” bosmaxonasida chop etildi.
Toshkent shahri, Yusuf Xos Hojib, 103

www.ziyouz.com kutubxonasi