Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги академияси дастлабки тергов ва криминалистика кафедраси тергов фаолияти мутаҳасислиги

Ўғрилик жиноятлари содир этилган жойни кўздан кечириш

Ушбу турдаги жиноятлар содир этилганда, хизмат-қидирув итларидан фойдаланиш муҳим аҳамиятга эгадир. Хизмат-қидирув ити қуйидаги тусмолларни олға суриш имкониятларини беради: жиноятчиларнинг кирган ва чиқиб кетган жойлари, йўқотилган нарсаларни топиш, жиноятчилардан тушиб қолган ёки улар томонидан ташлаб кетилган нарсаларни топиш, кўздан кечириш ҳудудларини тўғри белгилаш ва бошқалар.
Агар ўғрилик жинояти ташкилот ёки муассаса биноларида содир этилган бўлса, кўздан кечиришдан сўнг, инвентаризация ўтказиш учун масъул ходимлар чақиртирилади. Ўғрилик жинояти содир бўлган жойга инвентаризация комиссиясининг аъзолари етиб келгунча ушбу жой терговчи томонидан муҳрланади ва унинг қўриқланиши чоралари кўрилади.
Ташкилот ёки муассаса биноларида ўғрилик жинояти содир этилганида, терговчи ҳодиса жойини кўздан кечиришга ушбу корхонанинг моддий жавобгар шахсини жалб этади. Терговчи ҳодиса жойини кўздан кечиришдан аввал моддий жавобгар шахсдан нималар қаерларда сақлангани ва ўғрилик содир бўлганидан аввал ўғирланган нарсаларнинг қаерларда турганлигини аниқлайди. Жумладан, қуйидагиларга аниқлик киритади:
1) инкассаторга топширилмаган пуллар қаерда турган;
2) буюмларнинг паспортлари;
3) ўғирланган нарсаларни индивидуаллаштирувчи ҳужжатлар.
Агар ўмарилган буюмларнинг паспортлари бўлмай, лекин уларнинг рақамлари бошқа ҳужжатларда аксини топган бўлса, ушбу ҳужжатлар ҳам кўздан кечирилади ва нусха олинади.
Бузиш билан содир этилган ўғрилик жинояти жойларини кўздан кечиришда қуйидагиларнинг тадқиқоти ва қайд этилиши муҳимдир:
1) ўғирлик содир бўлган жойга тааллуқли ҳудуд (масалан, ҳовли, зинапоя ва бошқалар);
2) бевосита бузиш содир этилган жой ва ёпиқ бинога кирилган жой; 3) буюм ва нарсалар ўмарилган жой, бинонинг ичи.
Ўғрилик содир этилган жойнинг атрофидаги излар – бошқа жойлардаги изларга нисбатан биринчи навбатда жароҳатланиш ва йўқолиш хавфига эгадир. Шунинг учун, ўғрилик содир бўлган жойнинг умумий кўринишини таҳлил этиб, дастлаб атроф бўйлаб жойлашган изларнинг топилиши, қўриқланиши ва кўздан кечирилишига эътибор қаратиш керак. Бундай изларга қуйидагиларни киритиш мумкин:
1) жиноятчи пойафзалининг излари ёки яланг оёқ излари;
2) улар томонидан фойдаланилган транспорт воситаларининг излари;
3) жиноятчилар томонидан қолдириб кетилган буюмлар (масалан,
шиша идишлар, рўмолча, қўлқоп ва бошқалар);
4) чекиш излари;
5) бино ичидан ўғирланган, сўнг эса ташлаб юборилган нарсалар;
6) ташлаб юборилган буюмларнинг қадоқлаш воситалари;
7) жиноятчи ташлаб кетган кийимлар, оёқ кийимлар;
8) бузиш қуроллари.
Ушбу изларнинг ҳодиса жойида топилиши жиноятчининг шахси ва жиноят ҳодисаси тўғрисидаги турли тусмолларни ишлаб чиқиш ҳамда олға суриш учун асос бўлиб, ҳодиса жойидан яширинган жиноятчиларнинг ҳаракат йўналишларини аниқлашга ёрдам беради.
Кўпинча ўғрилик жиноятлари яшаш хонадонларидаги айвон деразасини бузиш, яшаш уйларида эса кўчага қараган дераза ойнасини бузиш билан содир этилади. Бундай жиноятларни содир этиш ойнанинг синдирилиши, дераза михларини суғуриб, ойнани олиш, дераза ригелларини бузишда кузатилади. Содир этилган бундай ўғрилик жинояти жойларини кўздан кечиришда ва изларни қидириб топишда ҳудудни қуйидагиларга бўлиб таҳлил қилиш тавсия этилади:
1) дераза ойнасини бузишда жиноятчи туриши мумкин бўлган жой ва унинг атрофи;
2) дераза ойнаси бузилган жой;
3) бузиш қуролини ташлаб кетиш мумкин бўлган жой;
4) транспорт воситасининг изи қолган жой.
Дераза ойнаси бузилганда, жиноятчи туриши мумкин бўлган жой ва унинг атрофида қуйидаги излар қидирилади:
1) жиноятчи пойафзалининг излари;
2) ойна бўлаклари (парчалари);
3) металл кукунлар (ойна панжараси эговланган ёки арраланган);
4) бўёқ зарралари (бузиш натижасида ҳосил бўлган зарралар);
5) сигнализатсия симларини кесиш излари (жиноятчи фойдаланган омбурнинг изи қолади).