Тема: Философские воззрения в древней Греции и Риме

Калом ва фалсафа орасидаги фарқлар қуйидагилардан иборат:

• Калом ва фалсафа орасидаги фарқлар қуйидагилардан иборат:
• 1. Илми Каломда аввал Ислом таълимотлари ва асослари иймон келтирилади ва сўнгра уларнинг тўғри эканига ақлий далилилар келтирилади.
• Фалсафада аввал фикр юритилади, кейин унга тегишли ақлий ечим топилади.
• 2. Илми Калом ақлни диний таълимотларни қўллаб қувватлашга ишлатса, Фалсафа динини ақлий таълимотларни қўллаб қувватлашга ишлатади.
•  

Ўрта аср Шарқ илмий-фалсафий қарашларининг ўзига хос хусусиятлари:

• Ўрта аср Шарқ илмий-фалсафий қарашларининг ўзига хос хусусиятлари:
• 1) фалсафа сўзининг келиб чиқиши Юнонистонда ривожланган философия билан боғлиқ бўлиб, мусулмон фалсафаси антик давр файласуфаси ва айниқса Плaтон ва Аристотелнинг қарашлари остида шаклланган.

2) фaлсaфа - диндан қисман ажралган ҳолда ривожланиб, дунёвий билимлар, маданият, санъат, адабиётнинг ривожланишида ижобий роль ўйнаган.

• 2) фaлсaфа - диндан қисман ажралган ҳолда ривожланиб, дунёвий билимлар, маданият, санъат, адабиётнинг ривожланишида ижобий роль ўйнаган.
• 3) перипaтетизм, ёки aристотелизмнинг ўйғониши вa кейинги ривожи натижаси сифатида Шарқ Ренессансининг бошланиши.

• Абу Бакр Розий (865-925) буюк мутафаккир ва аллома (энциклопедик) олим эди. Унинг фалсафий қарашлари Эрон, Ҳинд ва Қадимги Юнон таълимотлари таъсирида шаклланган эди.

• Ар-Розийнинг қайд этишича, абадий беш ибтидо мавжуд:
• холиқ
• мутлақ макон
• мутлақ замон
• руҳ
• модда
• Дунё ана шулар йиғиндисидан ташкил топган. .

• Ар-Розий маълум даражада Демокритнинг атомлар ва бўшлиқ ҳақидаги назариясини қайтадан тиклади.
• У руҳ билан баданнинг бирлиги ҳақидаги қоидани ўртага қўйди.
• Билиш назариясида файласуф табиатни билиш имконияти борлигидан келиб чиқди.
• Розий тажрибага катта аҳамият берди. У ҳатто бир кишининг тажрибаси, амалиётда текширилмаган мантиқий хулосалардан кўра, афзаллигини қайд этди.

• Диний масалаларда Розий пайғамбарлар ва уларнинг рисолати ҳақидаги ғояларни, ҳамд Инжил, Қуръон каби китобларнинг «муқаддас» лигини танқид остига олди.
• Розий бизгача етиб келмаган икки динга қарши қаратилган «махорик ал-анбиё» («Пайғамбарларнинг қилмишлари») ва «Хийол ал-мутанаббий» каби асарларнинг муаллифи эди

• Абу Юсуф ибн Исҳоқ ал-Киндий (800-879) йирик файласуф бўлиб, Шарқ арастучилиги деб аталган оқимнинг бошлаб берувчиси эди. Ал-Киндий турли билим соҳаларига –геометрия, астрономия, оптика, метеорология, табобат, мусиқа ва философияга бағишланган 150га яқин асар ёзган.

• Абу Юсуф ибн Исҳоқ ал-Киндий фалсафа мавзусини бошқа хусусий фанлар мавзусидан фарқ қилар эди.
• «Хусусий нарса, - деб ёзган эди Киндий, - фалсафа мавзусини ташкил этмайди. У ўзининг мавзуси сифатида фақат умумий ва асосий, туб масалаларнигина қамраб олади».

• Киндий ақидасича, ҳар қандай ашё бир-бири билан ўзаро боғланган беш қисмни:
• Модда
• Шакл
• Ҳаракат
• Макон
• Замоннинг мавжудлигини тақозо қилади.
• Мутакаллимларга қарши ўлароқ, Киндий табиатда сабабий боғланишларнинг мустаҳкамлигини қайд этади, Худо билан дунёнинг ўзаро муносабатини эса, сабаб ва оқибат сифатида қараб чиқади.

• Муҳаммад ал-Хоразмий (780-850) IX асрнинг энг йирик энциклопедик олими бўлиб, Хоразмда туғилган. У риёзиёт, астрономия, жуғрофия соҳаларида тадқиқотлар олиб бориб, илмий экспедицияларда иштирок этган. Олим сифатида ал-Маъмун, Мутасим ва Ал-Восиқ каби халифалар саройида ижод қилди. Шарқнинг биринчи Академияси бўлган Бағдоддаги «Байтул ҳикма» - «Донишмандлик уйи» асосчиси ҳисобланади.
• «Алгоритм» сўзи ал-Хоразмий исмининг лотинча талаффузидир.