O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti Pedagogika fakultеti Boshlang`ich ta'lim metodikasi kafеdrasi

Minglik mavzusida murakkab masalalarni yechish metodlari.
Ma’lumki, murakkab masalalarni yechish uchun biz uni sodda masalalarga ajratamiz, bu sodda masalalarning har biri uchun amallar tanlab olamiz, tartibini aniqlaymiz va hisoblashni bajaramiz.
Murakkab masalalarni yechish rejasini tuzishdagi aqliy jarayonlarni elementlarga ajratamiz. Buning uchun quyidagi masalaning yechilish rejasini tuzamiz.
Masala. 96 kv.m devorni suvosh kerak. 1 kv.m devorga 240 so’mlik material ketadi. Suvoqchi bir kunda 24 kv. M devorni suvoy oladi, va bunga 850 so’m ish haqi oladi. Suvoq qanchaga tushadi.?
Bu masalaning rejasini tuzish jarayonida o’quvchilarda goh bilib goh bilmay tug’ilgan fikrlarini hisobga olamiz.
U masaladagi berilganlarni xulosa qilib tartibga keltiradi:

• 
  Devorning yuzi 96 kv.m. 1 kv.m ga 240 so’mlik material ketishi;
  
• 
  Bir kunlik ishga 850 so’m to’lanishini o’quvchi bu ma’lumotlarni ikkitada birlashtirib chiqadi.
  

96 kv.m bilan 24 kv.m; 96 kv.m bilan 240 so’m; 96 kv.m bilan 850 so’m va hakozo ulardan faqat masalani yechishda foydasi bo’ladiganlarini esda saqlab qoladi.
Masalan, berilgan 96 kv.m bilan 24 kv.m ish kunlarining sonini aniqlashga imkon beradilar; suvoqchi kuniga 850 so’m olganligi bu bizga ishning bahosini bilishga imkon beradi, ishning va matrialning bahosini bilib olgandan so’ng, suvoqning bahosini hisoblash, ya’ni masalaning savoliga javob berish mumkin.
O’quvchi devorning yuzi 96 kv.m ekanligini va suvoqchining bir kunda 24 kv.m suvoshini, bunga necha kun kerak bo’lishini bilib oladi.muhokamalar jarayoniga sintez usuli deb ataladi.
Ba’zi hollarda o’quvchi masalaning savoliga asoslanib shunday ma’lumotlar to’playdiki bu ma’lumotlardan foydalanib masalani yechishlari mumkin bo’ladi.
Masalaning savoliga asoslanib undagi savol bilan berilgan sonlar orasidagi bog’lanishlarni topishga yordam qiladigan bunday muhokama usuli analiz usuli deb ataladi.
Sintez usuli bilan masalaning rejasini tuzish
O’quvchilar bilan masalaning yechish rejasini tuzishda, biz odatda sintez usulidan foydalanamiz. Ya’ni berilgan sonlarga asoslanib savollar tanlab olamiz.devorni suvosh to’g’risidagi masalani yechaylik.
O’qituvchi: Masalada nimani bilish talab qilinadi?
O’quvchi: Devorni suvosh qanchaga tushushini bilish.
O’qituvchi: Eng oldin nimani bilishimiz mumkin?
O’quvchi: Materialning qancha turishini bilamiz. Buning uchun 240 so’mni 96 ga ko’paytiramiz.

O’qituvchi: Nega 240 so’mni 96 ga ko’paytirdingiz?
O’quvchi: Chunki devorning 1kv.m ga 240 so’mlik material ketadi, devorning yuzi esa – 96 kv.m.
O’qituvchi: Endi nimani bilamiz?
O’quvchi: Suvoqchining necha kun ishlaganini. Buning uchun 96 kv.m da necha marta 24 kv.m borligini bilish kerak.
96 kv.m : 24 kv.m = 4 kun
O’qituvchi: Yana nimani bilish mumkin?
O’quvchi: Ish haqining qancha bo’lishini aniqlashimiz kerak. buning uchun
850 so’m ·4 = 3400 so’m
O’qituvchi: Nima uchun 850 so’mni 4 ga ko’paytirish kerak?
O’quvchi: Bunda suvoqchining bir kunlik ish haqiga 850 so’m to’lanadi, u 4 kun ishlagan.
Oqituvchi: So’ngra nimani bilamiz?
O’quvchi: Suvoqning qanchaga tushganligini
O’qituvchi: Buni qanday ilib bilamiz?
O’quvchi: 234 so’m bilan 3400 so’mni qo’shish kerak.