O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti Pedagogika fakultеti Boshlang`ich ta'lim metodikasi kafеdrasi

v) Ikki ko`paytmaning yig`indisi; ikki bo`linmaning ayirmasini topishga doir masalalar.
1) Dilfuza 30 so`mdan 5 ta qalam va 60 so`mdan 7 ta daftar sotib oldi. U qancha pul to`lagan?

Bahosi	Soni	Qancha turishi
30 so`m 60 so`m	5 ta qalam 7 ta daftar	? ? ?

2. 3 m lenta uchun 63 so`m, 4 m sim uchun 96 so`m to`lashdi. 1 m sim 1 m lentadan qancha qimmat turadi?

3 m lenta – 63 so`m Yyechilishi:
4 m sim – 96 so`m 96:4-63:3=24-21=3
- - - - - - - - - - - - - - turdi? J: 3 so`m qimmat.
g) Proportsional miqdorli masalalar. Masala: 5 ta daftar 300 so`m turadi. 2 ta shundan daftar qancha turadi.

Bahosi	Soni	Qancha turishi
Bir xil	5 ta 7 ta	300 so’m ?

d) Sonni yig`indiga ko`paytirish va yig`indini songa ko`paytirish xossalarini qo`llashga doir masala.
Masala: O`quvchilar har birida 3 tupdan 4 qatordan olma 7 tupdan 4 qator o`rik daraxti o`tkazishdi. O`quvchilar hammasi bo`lib qancha daraxt o`tkazishgan?
yechish: 3x4+7x4=(3+7)x4=10x4=40 (tup).


«Ko`p xonali sonlar» ichida masalalar ustida ishlash
a) Nisbatlar usuli bilan yechiladigan birlikka keltirishga doir masalalar.
Sodda uchlik qoidaga doir masalalar yechishda nisbatlar usulining mohiyati shundan iboratki, oldin bir son ikkinchisidan necha marta borligini bilish kerak, so`ngra ikkinchi miqdorning ma'lum kattaligini shuncha marta orttirish yoki kamaytirish kerak. (karali bo`lgan holda).
1) Hosilni yig`ib olishda xo`jalikda har 10 ta kombaynga 16 tadan kombaynchi tayyorlandi. Agar hosilni yig`ishda 40 ta kombayn band bo`lsa, xo`jalikda hammasi bo`lib nechta kombaynchi tayyorlangan?
16x(40:10)=16x4=64 (kombaynchi).
2) Tikuvchi har 10 m chitdan 3 ta ko`ylak chiqardi. 50 m chitdan shunday nechta ko`ylak chiqarish mumkin.

Bir ko`ylak ket. chit	Soni	Jami chit
Bir xil	3 ta ?	10 m 50 m