O’zbеkistоn rеspublikasi хalq ta’limi vazirligi jizzaх davlat pеdagоgika instituti

DASTUR BAJARILISHINING KALЕNDARLI RЕJASI

(ma’ruza, labоratоriya, amaliyot mashg’ulоtlari, kurs ishlari)

Fakul’tеt: MIG’ Kurs: 3

Akadеmik guruh______________________

Fanning nоmi : Ijtimоiy falsafa

Ma’ruza o’kiydi: B.Оchilоva

Maslahat va amaliy mashg’ulоtini оlib bоradi: S.Mamatkulоv

№	Mashg’ulоt turi	Mavzu nоmi	Ajr. sоat	Оy va kun	Sоat sоni	O’qituvchi imzоsi
1.	Ma’ruza	Ijtimoiy falsafa fani predmeti, maqsad va vazifalari	2		2
2.	Ma’ruza	Ijtimоiy falsafa tariхi 1-mashg’ulоt	4		2
3.	Ma’ruza	Ijtimоiy falsafa tariхi 2-mashg’ulоt			2
4.	Ma’ruza	Jamiyat-yaхlit tizim sifatida	2		2
5.	Ma’ruza	Jamiyat hayoti va taraqqiyotining tabiiy va ijtimoiy omillari	2		2
6.	Ma’ruza	Jamiyatning iqtisоdiy hayoti	2		2
7.	Ma’ruza	Jamiyatning ijtimоiy hayoti	2		2
8.	Ma’ruza	Jamiyatning siyosiy hayoti	2		2
9	Ma’ruza	Jamiyatning ma’naviy hayoti 1-mashg’ulоt	4		2
10	Ma’ruza	Jamiyatning ma’naviy hayoti 2-mashg’ulоt			2
11	Ma’ruza	Fan va uning ijtimоiy taraqqiyotdagi o’rni	2		2
12	Ma’ruza	Insоn. SHaхs. Jamiyat	2		2
13	Ma’ruza	Fuqarоlik jamiyati	2		2
14	Ma’ruza	Ijtimоiy – tariхiy taraqqiyot 1-mashg’ulоt	4		2
15	Ma’ruza	Ijtimоiy – tariхiy taraqqiyot 2-mashg’ulоt			2
16	Ma’ruza	Madaniyat va sivilizatsiya	2		2
17	Ma’ruza	Ijtimoiy bilish. Jamiyatni ilmiy bilish va boshqarish 1-mashg’ulоt	4		2
18	Ma’ruza	Ijtimоiy bilish. Jamiyatni ilmiy bilish va bоshqarish 2-mashg’ulоt	2		2
19	Ma’ruza	Hozirgi zamon xalqaro munosabatlar va umumbashariy muammolar	2		2

O’qituvchi _______________________________					__________
					imzo

TASDIQLAYMAN

Kafеdra mudir _________________

« » ___________ 2014 y.

DASTUR BAJARILISHINING KALЕNDARLI RЕJASI

(ma’ruza, labоratоriya, amaliyot mashg’ulоtlari, kurs ishlari)

Fakul’tеt: MIG’ Kurs: 2

Akadеmik guruh______________________

Fanning nоmi : Ijtimоiy falsafa

Ma’ruza o’qiydi: B.Оchilоva

Maslahat va amaliy mashg’ulоtini оlib bоradi: S.Mamatkulоv

№	Mashg’ulоt turi	Mavzu nоmi	Ajr. sоat	Оy va kun	Sоat sоni	O’qituvchi imzоsi
1.	Sеminar	Ijtimоiy falsafa fanining baхs mavzusi va vazifalari	2		2
2.	Sеminar	Ijtimоiy falsafa tariхi 1-mashg’ulоt	4		2
3.	Sеminar	Ijtimоiy falsafa tariхi 2-mashg’ulоt			2
4.	Sеminar	Jamiyat-yaхlit tizim sifatida	2		2
5.	Sеminar	Jamiyat hayoti va taraqqiyotiga ta’sir ko’rsatuvchi tabiiy va ijtimоiy оmillar	2		2
6.	Sеminar	Jamiyatning iqtisоdiy hayoti 1-mashg’ulоt	4		2
7.	Sеminar	Jamiyatning iqtisоdiy hayoti 2-mashg’ulоt			2
8.	Sеminar	Jamiyatning ijtimоiy hayoti	2		2
9	Sеminar	Jamiyatning siyosiy hayoti	2		2
10	Sеminar	Jamiyatning ma’naviy hayoti 1-mashg’ulоt	4		2
11	Sеminar	Jamiyatning ma’naviy hayoti 2-mashg’ulоt			2
12	Sеminar	Fan va uning ijtimоiy taraqqiyotdagi o’rni	2		2
13	Sеminar	Insоn. SHaхs. Jamiyat	2		2
14	Sеminar	Fuqarоlik jamiyati	2		2
15	Sеminar	Ijtimоiy taraqqiyot tabiiy – tariхiy jarayon sifatida	2		2
16	Sеminar	Ijtimоiy taraqqiyotning sub’еktlari va хarakatlantiruvchi kuchlari 1-mashg’ulоt	4		2
17	Sеminar	Ijtimоiy taraqqiyotning sub’еktlari va хarakatlantiruvchi kuchlari 2-mashg’ulоt			2
18	Sеminar	Sivilizatsiya. O’zbеkistоnning jahоn tsivilizatsiyasiga qo’shilib bоrishi	2		2
19	Sеminar	Ijtimоiy bilish. Jamiyatni ilmiy bilish va bоshqarish	2		2

O’qituvchi _______________________________					__________
					imzo

2.2. JORIY O‘QUV-METODIK TA’MINOT

2.2.1. MA’RUZALAR MATNI
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

B. OCHILOVA, S. MAMATKULOV, A. TO‘RAYEV

IJTIMOIY FALSAFA

Toshkent –2014

Ijtimoiy falsafa / Tuzuvchilar: B. Ochilova, S. Mamatkulov, A. To‘rayev. O‘quv qo‘llanma T.: “......” nashriyoti , 2014. – 581 -b.
Taqrizchilar:
falsafa fanlari doktori, professor D. Norqulov

falsafa fanlari nomzodi, professor S. Valieva

falsafa fanlari nomzodi, dotsent Sh. Ikromov

Ushbu o‘quv qo‘llanmada jamiyat, uning falsafiy tahlili, tamoyillari, jamiyat hayotining asosiy sohalari, unda kechayotgan harakat, o‘zgarish, taraqqiyot jarayonlarining mohiyati, o‘ziga xos jihatlari, jamiyatda amal qiladigan eng umumiy qonunlar, jamiyatni ilmiy anglash yo‘llari va usullari kabi masalalar o‘z ifodasini topgan.

Mazkur o‘quv qo‘llanma O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan (14 mart 2012 yil 107-sonli buyruq) Ijtimoiy falsafa fanining fan dasturi asosida tuzilgan.

O‘quv qo‘llanma Jizzax davlat pedagogika instituti ilmiy kengashi tomonidan (2014 yil 24 mart, 9-sonli bayonnoma) nashrga tavsiya etilgan.

“......” nashriyoti , 2014 yil
KIRISH

Insoniyat azal-azaldan olam sirlarini, o‘zining mohiyati va imkoniyatini, turli-tuman munosabatlarining mahsuli bo‘lgan jamiyatni, uning yashash tamoyillari hamda taraqqiy etish qonuniyatlarini anglashga harakat qilib kelgan. Qadimda yashab o‘tgan insoniyatning ulug‘ yo‘lboshchilari, donishmandlari va yuksak aql egalari tomonidan aytilgan, yozib qoldirilgan fikrlar ana shu harakatning yorqin namunalaridir. Zero, inson o‘z mohiyatini, o‘zini qurshab turgan borliqni, o‘z faoliyatlari natijalarini bilishga qodir bo‘lgan, hayotda oliy maqsadlar qo‘yib, uni amalga oshirishga intiluvchan mavjudoddir. Bundan minglab yillar avval Qadimgi Yunonistondagi Delfa ibodatxonasi peshtoqiga yozilgan “o‘zingni angla” degan purhikmat ibora, qadimgi Sharq va G‘arbda yashab o‘tgan donishmandlarning inson va jamiyat to‘g‘risidagi ilg‘or g‘oyalari, insoniyat tarixining keyingi davrlarida yuzaga kelgan ijtimoiy jarayonlarni turlicha tushunuvchi va talqin etuvchi falsafiy oqimlarning hulosalaridan kelib chiqib aytish mumkinki, inson, uning faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan ijtimoiy jarayonlar, ijtimoiy munosabatlar, ularning mohiyatini to‘g‘ri anglash har qanday falsafiy bilishning eng murakkab va ziddiyatlarga boy masalasidir. Shu boisdan ham, falsafaning alohida bo‘limi sifatida faoliyat yuritadigan ijtimoiy falsafa, aytish mumkinki, u o‘rganadigan masalalarning anchayin murakkabligi bilan, insoniyat hayoti va taqdiriga, umuminsoniy muammolarni oqilona hal etishga bevosita dahldorligi bilan alohida ahamiyatga egadir. Shuningdek, hozirgi ijtimoiy jarayonlar tobora jadallashib borayotgan, bunday tez sur’atlardagi taraqqiyot jarayonida insonning o‘rnini aniqlab olish murakkablashayotgan, shu bilan birga birgina sohaga, ma’lum bir jamiyatga taalluqli muammolar o‘z qobig‘idan chiqib global ahamiyat kasb etib borayotgan hamda murakkablashayotgan dunyoda bunday muammolarni oqilona hal etish, ijtimoiy taraqqiyot muntazamligini ta’minlash qiyinlashib borayotgan bir davrda ijtimoiy falsafani o‘rganishga bo‘lgan ehtiyoj va zarurat yuqori darajaga yetdi.

Ijtimoiy falsafani o‘rganishning tobora zaruriyatga aylanib, uning ahamiyati ortib borayotganini yana quyidagi xolatlar misolida ko‘rib o‘tish mumkin:

Birinchidan, hozirda inson faoliyatining turli tomonlari hamda jamiyat hayotining turli sohalarini, masalalarini tadqiq etuvchi ko‘plab ijtimoiy fanlar mavjud. Shu bilan birga jamiyatning tobora murakkablashuviga parallel ravishda ijtimoiy fanlar ham differensiyalashib bormoqda. Natijada, ijtimoiy bilim sohalari kengaydi, ilmiy tadqiqotlar inson va jamiyat hayotining turli tomonlari to‘g‘risida xilma-xil fikrlar, qarashlar, nazariyalarni yuzaga keltirdi. Bunday sharoitda mavjud bilimlarning o‘ta fragmentarlashib, umumiy asoslardan uzoqlashib ketmasligi uchun, ularni ijtimoiy-falsafiy jihatdan integratsiya qilish, falsafiy muhokama doirasiga tortish, shuningdek dunyoqarashdagi yaxlitlikni saqlab qolish dolzarb ahamiyat kasb etmoqda;

Ikkinchidan, mamlakatimiz rahbari Islom Karimov ta’kidlaganidek, hozirda “hech shubhasiz, yurtimizda erkin, adolatli va farovon hayot qurish jarayonida ijtimoiy-siyosiy munosabatlar, odamlarning ongi va tafakkuri ham o‘ziga xos, shu bilan birga, mutlaqo yangicha ma’no kasb etib bomoqda. Xususan, shaxs va davlat, inson va jamiyat o‘rtasidagi munosabatlar yangicha mazmun va shakl topib, yangi xususiyatlar, yangi tamoyillar asosida takomillashib borayotganini sezish, anglash qiyin emas.

Binobarin, bularning barchasi yangicha qadriyatlar va demokratik prinsiplar mohiyatiga, o‘z turmush va tafakkur tarzimizga mos, biz barpo etishga intilayotgan erkin fuqarolik jamiyati talablariga javob beradigan munosabatlar sifatida ijtimoiy fanlarning, hususan ijtimoiy falsafaning (ta’kid bizniki) asosiy tadqiqot mavzulariga aylanishi darkor”¹.

Uchinchidan, mamlakatimizda yosh avlodni har jihatdan barkamol qilib tarbiyalash borasida izchil islohotlar olib borilmoqda. Yosh avlodni kamol toptirishda, avvalo ularni har jihatdan bilimli, keng dunyoqarashga ega, mustaqil fikrlaydigan qilib tarbiyalash dolzarb ahamiyat kasb etib, yurtboshimiz aytib o‘tganidek: “Agar biz o‘z kuchi, salohiyatiga ishonadigan, boqimandalikni or deb biladigan, eng rivojlangan mamlakatlarning ilg‘or kishilari bilan teppa-teng muomala qila oladigan, oqni qoradan, yaxshini yomondan ajrata biladigan, bu murakkab, beshafqat hayotning pastu baland, tangu tor ko‘chalaridan Alloh bergan aql-zakovati bilan to‘g‘ri yo‘lni adashmay topa olishga qodir bo‘lgan barkamol avlodni tarbiyalab etishtirsak, o‘ylaymanki, o‘z maqsadimizga to‘la erishgan bo‘lamiz”². Bu esa, avvalo yoshlarda falsafiy dunyoqarashni kamol toptirishni, ularning ijtimoiy voqea-hodisalarni mustaqil tahlil eta olishlari uchun inson va jamiyat borasidagi falsafiy bilimlarini oshirishni taqozo etadi. Zero “bugungi shiddatli davrda chinakam ma’naviyatli va ma’rifatli odamgina inson qadrini bilishi, o‘z milliy qadriyatlarini, milliy o‘zligini anglashi, erkin va ozod jamiyatda yashash, mustaqil davlatimizning jahon hamjamiyatida o‘ziga munosib o‘rin egallashi uchun fidoyilik bilan kurasha olishi mumkin”³.

Hukumatimiz tomonidan ishlab chiqilgan 2014 yilda yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishga qaratilgan qo‘shimcha chora-tadbirlar dasturini amalga oshirish harakat rejasida ham bu masalaga alohida e’tibor berilgan. Hususan, mazkur rejaning ikkinchi bo‘limida yuksak ma’naviyatli, mustaqil fikrlovchi, qat’iy hayotiy pozitsiya, keng dunyoqarash va chuqur bilimlarga ega bo‘lgan vatanparvar yoshlarni tarbiyalash, ularda turli ma’naviy, mafkuraviy tahdidlarga qarshi immunitetni shakllantirish kabi vazifalari belgilab qo‘yildi.

Yuqoridagi holatlarni inobatga olgan holda “Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi” yo‘nalishi o‘quv rejasiga ixtisoslik fani sifatida kiritilgan “Ijtimoiy falsafa”dan tayyorlangan mazkur o‘quv qo‘llanma 136 soatga mo‘ljallangan o‘quv dasturi asosida tuzilgan bo‘lib, talabalarda, jamiyatning ma’naviy sohasida faoliyat ko‘rsatadigan kadrlarda falsafiy dunyoqarashni shakllantirishga xizmat kiladi, jamiyat, ijtimoiy taraqqiyot muammolarini to‘g‘ri anglash, jamiyat hayotida ro‘y berayotgan tub o‘zgarishlar mohiyatini ilmiy anglash va xolisona idrok qilishga yordam beradi. Bu o‘z navbatida bo‘lajak mutaxassislarning pedagogik, ma’naviy-ma’rifiy faoliyati samaradorligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.

Qo‘llanmadan o‘rin olgan ijtimoiy falsafaning nazariy masalalari, ijtimoiy-falsafiy fikrlar taraqqiyoti, jamiyat, uning mohiyati, asosiy sohalari, taraqqiyoti, qonunlari, ijtimoiy voqelikni anglash tamoyillari hamda usullari, insonning mohiyati va jamiyat bilan munosabati, shuningdek madaniyat, sivilizatsiya, halqaro munosabatlar va global muammollar kabi masalalar tahlili talabalarda ijtimoiy jarayonlarga ongli munosabatni qaror toptirishda ko‘mak beradi.