O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

Solishtirish usuli - bunda tekshiriluvchi hamda standart moddalarrangli eritmalarini bir xil qalinlikdagi kyuvetada optik zichliklari solishtirib aniqlanadi.
Kalibrlash usuli - bunda bir nechta standart, ya’ni ma’lum miqdorda tekshiriluvchi modda saqlagan eritmalarni optik zichliklari aniqlanadi. Olingan natijalar asosida kalibrlash chizmasi chiziladi. Abssiss o‘qlariga standart eritma konsentratsiyasi ko‘rsatkichlari, ordinat o‘qiga shu eritmalarni optik zichliklari qo‘yiladi. So‘ngra tekshiriluvchi modda eritmalarini optik zichliklari aniqlanilib, chizma asosida uni konsentratsiyasi, ya’ni miqdori topiladi. Bu usul ko‘p sonli moddalarni eritmalarini aniqlashda qo‘llaniladi.
Qo‘shibaniqlash usuli. Tekshiriluvchi modda eritmasini optikzichligi o‘lchanadi.So‘ngra unga modda eritmasidan aniqmiqdor qo‘shiladi va yana aralashmani optik zichligi o‘lchanadi. Tekshiriluvchi moddani noma’lum konsentratsiyasi shueritmaning optik zichligini aralashma optik zichligi bilan solishtirib aniqlanadi.
Fotokolorimetriya usullarining sezgirligi.
Fotometrik tahlil usulining asosiy ko‘rsatkichlaridan biri uning sezgirligidir. Usulning sezgirligi yordamida modda tarkibidagi kichik miqdordagi qoldig‘ini (sledov) aniqlashda, sanoatda ishlab chiqarayotgan mahsulotlarni, ayniqsa yarim o‘tkazgich materiallarning tarkibini nazorat qilishda keng qo‘llaniladi. Usulga qo‘yiladigan talablar taqqoslovchi kolorimetrik hamda fotokolorimetrik va spektrofotometrik usullar uchun har xildir.
Taqqoslovchi (vizual) kolorimetrik usulda tekshiriluvchi rangli eritmani, taqqoslovchi moddaning rangiga solishtirib miqdorini aniqlashga asoslanadi.
Fotoelektrokolorimetrik usulda, usulning sezgirligiga asosan izlanuvchi va taqqoslovchi eritmalarning optik ko‘rsatkichini taqqoslash yuqori sezgirlikda amalga oshiriladi. Bunda asosan tahlil jarayonida o‘zgarmas to‘lqin uzunligida kyuvetaning bir xil xajmida olib borish bir xil natijalarni aniqlikda olishga asos bo‘ladi. Yana boshqa xatoliklarga olib keladigan sabablardan dastlabki moddaning eritmasini tayyorlash, hamda halaqit beradigan moddalardan tozalash jarayonida bo‘lishi mumkin.
Shuning uchun fotometrik usulning sezgirligini xususiyati fotometrik reaksiyalarni hosil bo‘lishi va fotometrik usulning o‘zini moddaga nisbatan va uning tarkibidagi moddalarni xolatiga bog‘liqdir.
Fotometrik usulda uning sezgirligiga ijobiy ahamiyatga ega bo‘lgan ko‘rsatkichlarda quyidagilar inobatga olinadi:

1. 
   Fotometrik reaksiya asosida izlanuvchi va taqqoslovchi modda eritmalarni nur yutish xususiyatini aniqlashda molyar nur yutish koeffitsenti () yordamida amalga oshirish yaxshi natijalarga olib keladi.