Насослар ва насос станциялари

Nasos uskunasining ish parametrlarini rostlashning eng tejamkor yo‘li nasos ishchi g‘ildiragining aylanish chastotasini o‘zgartirish bilan bog‘liq. Zamonaviy nasos uskunalarida bu maqsadlarda ko‘pincha maxsus qurilmalar — chastota o‘zgartirgichlaridan foydalanib, ular nasos agregatlarini ta’minlaydigan elektr tarmog‘ining doimiy o‘zgarmas parametrlarini (kuchlanish, chastota), o‘zgaruvchan tusga keltiradilar. Bu parametrlar o‘zgarishiga mutanosib tarzda chastota o‘zgartirgichiga ulangan nasos agregatining elektrodvigatelining aylanish chastotasi, mos ravishda nasos elektrodvigateli ishchi g‘ildiragining chastotasi ham o‘zgaradi.
Nasos ishchi g‘ildiragining aylanish chastotasi kamayishi bilan nasos ishchi g‘ildiragining tavsifi ham pastga tomon siljiydi (2.17-rasm). B nuqta ishchi nuqtaga muvofiq keladi. Bunda nasos uskunasining uzatishi va to‘liq dami quyidagi qiymatlargacha o‘zgaradi, Q^BA va H^BA.

2.17-rasm. Nasos ishchi g‘ildiragining aylanish chastotasini o‘zgartirish bilan nasos uskunasining ish parametrlarini rostlash:

^{𝐻𝐴 , 𝐻Б -nasos uskunasining to‘liq damlari; QA, QБ -nasos uskunasining uzatishi; H}stat,A ^{– statik}
𝑡,𝐴 𝑡,𝐴 A A
dam (napor); H^A, H^Б-nasos uskunasidagi gidravlik dam yo‘qotishlari.
J J

Nasos ishchi g‘ildiragi aylanish chastotasining o‘zgarishi uning butun ish parametrlari o‘zgarib ketishiga sabab bo‘ladi. Bunda nasos tavsiflarining holati o‘zgaradi. Nasos tavsiflarini boshqa chastotaga qayta hisoblash quyidagi asosiy formulalar yordamida amalga oshiriladi⁷:

𝑄_{1 =} 𝑛₁

𝑄₂ 𝑛₂


⁷ Workin Guide to Pump and Pumping Stations Calcuations and Simulations / E.Shashi Menon, Pramila S. Menon. 2010 E. Shashi Menon. Published by Elsevier Inc. All rights reserved. ISBN: 978- 1-856 17-828-0. Page 135.

𝐻_{1 =}
𝐻_2
𝑛1 2
(_𝑛2)

𝑁𝑃𝑆𝐻𝑅_{2 =}
𝑁𝑃𝑆𝐻𝑅_1
𝑛1 2
(_𝑛2)

bu yerda Q₁ — uning ishchi g‘ildiragining nominal (nasos pasportiga ko‘ra)
aylanish chastotasida nasos uzatishi, m³/s; Q₂ — ishchi g‘ildiragining aylanish chastotasi pasayganidan so‘ng nasos uzatishi, m³/s; n₁ — nasos ishchi g‘ildiragining nominal aylanish chastotasi, ayl/daq; n₂ — nasos ishchi g‘ildiragining aylanish chastotasi, u chastota o‘zgartirgichi yordamida pasaytirilganidan so‘ng, ayl/daq; H₁ — ishchi g‘ildiragining nominal aylanish chastotasida nasosning to‘liq dami, m; H₂ — ishchi g‘ildiragi aylanish chastotasi pasayganidan so‘ng nasosning to‘liq dami, m; NPSHR₁ — ishchi g‘ildiragining nominal uzatishi va aylanish chastotasida nasos kirishidagi talab darajasidagi kavitatsiya usti dami, m; NPSHR₂ — uning ishchi g‘ildiragining aylanish chastotasini kamaytirilganidan so‘ng nasos uzatishidagi nasos kirishidagi talab darajasidagi kavitatsiya usti dami, m (NPSHR to‘g‘risida batafsil qar. 2.5.3 b.).
Keltirilgan formulalar suyuqlikning nasosdagi faqat turbulent harakatlanishi uchun to‘g‘ri.
Nasos uskunasining ish parametrlarini muvofiqlashtirishning anchagina sodda va tejamkor usuli nasos ishchi g‘ildiragining diametrini o‘zgartirishdan iborat. Nasos ishchi g‘ildiragining diametrini uni yo‘nish yoki boshqa diametrli ishchi g‘ildiragiga almashtirish bilan o‘zgartiradilar. Ishchi g‘ildiragining diametrini kichraytirish mumkin bo‘lgan chegaraviy kattalik, tezyurarlik koeffitsientiga (n_s) bog‘liq bo‘lib, ishchi g‘ildiragi nominal diametrining 20% dan ortmaydi.
Nasoslar ishlab chiqaruvchi zavodlar bir modelli nasos uchun turli diametrli bir necha xil ishchi g‘ildiraklari ishlab chiqaradilar, shu sababli nasoslarning ishchi g‘ildiraklarini ulardan foydalanish joyida yo‘nishga kamdan-kam hollarda murojaat qilinadi.
Turli diametrli ishchi g‘ildiraklari bilan jihozlangan nasos tavsiflari nasosning texnik hujjatlarida keltiriladi.

Nasos tavsiflarini uning ishchi g‘ildiragining boshqa diametriga qayta hisoblash quyidagi asosiy formulalar yordamida bajariladi:

𝑄_1
𝐷1 2

_𝑄2 = (_𝐷2)

𝑄_{1 =} 𝐷₁



⁽𝑛
< 150 𝑏𝑜′𝑙𝑔𝑎𝑛𝑑𝑎⁾

𝑄₂ 𝐷₂
2


𝐻<sub>1


𝐷1</sub> 2

_𝐻2 = (_𝐷2)
bu yerda Q₁ — nominal diametrli (nasos pasporti) ishchi g‘ildiragi bo‘lgan nasosning uzatishi, m³/s; Q₂ — kichraytirilgan diametrli ishchi g‘ildirakli nasosning uzatishi, m³/s; D₁ — nasos ishchi g‘ildiragining nominal diametri, m; — D₂ — nasos ishchi g‘ildiragining kichraytirilgan diametri, m; H₁ — nominal diametrli ishchi g‘ildiragi bo‘lgan nasosning to‘liq dami, m; H₂ — kichraytirilgan diametrli ishchi g‘ildiragi bo‘lgan nasosning to‘liq dami, m.
Ishchi g‘ildiragining diametri o‘zgarishi bilan nasos FIKi deyarli o‘zgarmaydi.