Microsoft Word chingiz aytmatov sohil yoqalab chopayotgan olapar lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com

 

кутубхонаси

 

16

hammasini o‘ylaydi. Lekin ajal bular bilan hisoblashib o‘tirmaydi, inson qanday yashadi, orzu-

xayollarida qanday yuksaldi, qanday tushlar ko‘rdi, kim bo‘ldi, aqli nimalarga yetdi, qanchalik yetdi — 

ajalning bu narsalar bilan ishi yo‘q. Nega shunaqa? Nima uchun dunyo bunday qurilgan? Mayli, Suv 

parisi xayol, tush ham bo‘lsin, biroq koshki mana shu g‘aroyib tushdan narigi dunyodayam sira 

ayrilmasa... 

Har qalay, nima bo‘lsa ham, O‘rxon Suv parisiga qanchalik ishonsa, dengiz uni tinglayotganiga 

ham shunchalik qat’iy ishonardi. Dengizga chiqsa bo‘ldi: yozilib-yayrab dam olar, emin-erkin 

fikrlardi. U o‘zining xayollariga g‘arq bo‘lganicha, «Suv parisi bilan xuddi shu yerda suzayotgan 

emasmidik?» — deya o‘z-o‘zidan so‘rardi. 

Shunday paytlarda u munshtugiga qaytadan tamaki to‘lg‘izar, tutunini buruqsatib, huzur qilar edi: 

«Qaerda o‘sarkin bu g‘aroyib ko‘kat, — ajablanardi u. — O‘zi achchiq bo‘lsayam ko‘ngilga taskin 

beradi... Savdogarlar aytishgan edi, Manchjuriyada o‘sadi, deb. O‘sha yerdan olib kelisharkan 

tamakini. Juda uzoq bo‘lsa kerak bu Manchjuriya deganlari, ha, juda uzoq bu yer. Bizning odamlardan 

birontasi ham hech qachon uyoqlarga bormagan... Nahotki o‘sha yerlarda tamaki o‘rmondagi maysa 

singari o‘sib yotsa. Yopiray! Nimalar bo‘lmaydi deysiz bu dunyoda...» 

 

* * * 

 

Kun peshindan o‘tdi. Shu asnoda u goh birdan ufqning allaqaeridan kelib qolgan bulutlar orasiga 

kirib ketardi. Go‘yo xuddi o‘sha yoqda havoning avzoyi buzilganga o‘xshar edi. Quyosh bulut orasida 

yashiringan ana shunday paytda dengizning to‘satdan rangi o‘chib qorayib, borliq ko‘ngilni 

g‘ashlantiradigan zulmatga cho‘madi. Goho esa quyosh bulutlar orasidan chiqib, yana bahorgiday 

saxovat bilan nur sochadi, ana shu paytda dengizda lak-lak jonli shu’lalar suzilib ko‘zni qamashtiradi, 

odamning dili yana ravshan tortadi. 

Kirisk dengizga xiyla o‘rganib, xatto bir oz zerika boshlagan bo‘lishiga qaramay, dengiz 

yuzasining mahobatidan, poyonsizligidan hamon hayratda edi. Har kancha suzishsa ham suvning oxiri 

ko‘rinmaydi. Dengiz har qancha katta bo‘lsa ham bola qirg‘oqda yurganida undan bunchalik 

ajablanmasdi. 

Kattalar esa xech nimadan ajablanishmaydi. Ular hamma narsaga odatlanib kolishgandi. Emrayin 

bilan Milxun hamon ilgarigiday, eshkaklarni suvga unchalik chuqur botirmay, ravon eshib borishardi. 

Ular tinim bilmas, nafas rostlab olish uchun ham biror zum O‘rxonni yordamga chaqirishmas, 

«Qeyinroq, qaytishda, qayiq yukka to‘lganida yordamlashasiz, hozir esa qayiqni boshqarib 

boravering», deyishardi. Kekirdagi bo‘rtib chiqqan, uzun-bo‘yin qari O‘rxon esa qayiq tumshug‘ida, 

o‘ljasini poylayotgan burgutday enkayganicha o‘tirardi. Ko‘pincha sukut saqlar, nimalarnidir o‘ylar 

edi. 

Qayiq esa avvalgiday to‘lqinlarga to‘sh urib, yengil suzib borardi. To‘lqinlarning qarshiligi ham 

avvalgiday bir maromda edi. Shamol ham avvalgiday suv yuzalab esardi. Ular shu zaylda suzishardi... 

— Atkichx! Atkichx! Ana orol! Kichiksiyna! — shodlanib qichqirdi birdan Kirisk bobosining 

yengidan tortib. 

— Qani orol? — ishonmay so‘radi O‘rxon kaftini peshonasiga qo‘yib, olislarga qararkan. 

Eshkakchilar ham ajablanib, bola ko‘rsatgan tomonga qarashdi. 

— Orol uyoqda bo‘lmasligi kerak, — g‘udrandi chol, chunki bola ular kutmagan, butunlay boshqa 

tomonni ko‘rsatayotgandi. 

Bola yanglishmagandi, o‘sha tomonda, olis-olislarda chindan ham dengizda qotib qolgan g‘adir-

budur qo‘ng‘ir-balchiqsimon yuza qimir etmay ko‘rinib turardi. U xuddi suv o‘rtasida turtib chiqqan 

xarsangga o‘xshardi O‘rxon o‘sha yoqqa uzoq boqib turdi-da: 

— Yo‘q, u orol emas, — dedi nihoyat qat’iy ishonch bilan. — Kichik siynaga yetish uchun hali 

to‘g‘riga, kunbotarga qarab suzish kerak. Seni aytayotganing esa butunlay boshqa tomonda. Orol ham 

---

Chingiz Aytmatov. Sohil yoqalab chopayotgan olapar (qissa)