Mavzuning qisqacha tafsiloti. Ish

Vaqtbay 
ish 
haqi xodimning 
malakasi, 
mehnatining 
sifati 
va 
ishlagan vaqtiga 
qarab 
to’lanadigan ish 
haqidir.

---

Raqobatning turli sharoitlarida ish haqining shakllanishi
205 
2008 yilda o’rtacha ish haqi byudjet tashkilotlarida 1,5 barobardan ziyod, butun 
iqtisodiyot bo’yicha esa 1,4 barobar oshdi. Natijada o’rtacha ish haqi miqdori 300 
AQSh dollaridan ortiq bo’ldi. Aholining real daromadlari esa yil davomida jon 
boshiga 23 foiz ko’paydi. 
2009 yilni oladigan bo’lsak, o’rtacha 
ish haqi miqdorini byudjet sohasida – va 
shunga mos ravishda xo’jalik yurituvchi 
sub’ektlarda ham – 1,4 barobar oshirish 
ko’zda tutilmoqda
10
. 
Ish haqining muttasil oshib borishi 
aholi iste’mol talabining o’sishida kuchli 
omil bo’lishini, bu esa iqtisodiyotimizda 
ishlab chiqarish hajmlarining kelajakda 
yanada ortishini rag’batlantirishga xizmat qilishini nazarda tutib, Prezidentimiz 
iqtisodiy imkoniyatlarni e’tiborga olgan holda, 2010 yilga borib ish haqini 2,5 
barobar oshirish vazifasini qo’yildi.
Mamlakatdagi ishchi kuchi umumiy taklifini quydagi omillar 
belgilab beradi: 
-
Mamlakat aholisini soni; 
-
Aholining umumiy sonida mehnatga yaroqli bo’lganlar 
salmog’i; 
-
Aholining jinsiy va yosh tarkibi. 
Mehnatning sof raqobatli bozorida ish haqi darajasining shakllanishi 
quyidagi xususiyatlariga ega bo’ladi: 
-
ish haqi darajasi alohida mehnat turiga yalpi talab va uning 
yalpi taklifi ta’sirida shakllanadi; 
-
alohida ishga yollanuvchilar va ishga yollovchilar ish haqi 
darajasiga ta’sir ko’rsata olmaydi; 
-
mehnatga umumiy talab yoki uning umumiy taklifidagi ancha 
katta o’zgarishlar ish haqi darajasida o’zgarish bo’lishiga olib keladi. 
Monopsoniya sharoitida ish haqi darajasi quyidagicha aniqlanadi: 
-
ishga yollovchilar ish haqi darajasini belgilashda nisbiy 
hukmronlikka ega bo’ladi; 
-
alohida mehnat turi taklifining cheklanishi ish haqi o’rtacha 
darajasining ko’tarilishiga olib keladi; 
-
mehnat 
turiga talab kamayganda ish haqi darajasi pasayadi. 
2008 yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar 
Mahkamasi majlisidagi ma’ruzasi // Xalq so’zi, 2008 yil 9 fevral. 
10
Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va 
choralari. – T.: O’zbekiston, 2009, 16-b. 

---