Мавлонова Р



Download 8,79 Mb.
bet13/54
Sana02.07.2022
Hajmi8,79 Mb.
#729397
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   54
Bog'liq
Ижтимоий педагогика КИТОБ

Бола учун муу,ит нима? Болага оила, куча, мактаб, махалла ва телевизор таъсир утказади.
Куча—кам булмаган ахамиятга молик омил. Ота-она ва Ухи- тувчиларда «куча» сўзи асабни хЎзгайди. Вахоланки, бир кунда бола кучада бир неча соат утказади, холос. Кучада бола теварак- оламни англайди. У яшаётган жой унинг дунёхарашини белгалайди. Замонавий таълим тизими усмирни мехнат хаётига тортилишини ортга сўради. Агар XX аернинг 20-йилларида 16 ёшли болалар


37




ишлаган булса, хозир улар тенги болалар ўқдмокда. Ижтимоий тарбия эса кучада орттирилади. Бу ерда кенг мулокрт доираси бор. Усмир ўзини эътироф этади. Ўз егакчиси, илхомчиси мавжуд булади. Зиддият кучада пайдо булиб, уша ерда унга бардам берилади. Усмирлар катталардан мустакдллик мацомини гортиб олади. Уларга дакки-дашномлар ёқмайди. Бу ерда характер шаклланади.
Шахс шаклланишида боланинг ўзини намоён килиштарбиялаш, мустакдл таълим олиш, таъсирланиш «.обилиятини Хисобга олиш мухим. Таъсирланиш
—шахснинг ўзини ривож­лантириш манбаи.
«Агар ҳамкорлик ва масъулият хисси жамият ва шахс бир бутунлигини таъминловчи шахс асосини ташкил кдлеа, инсоннинг эзгуликдан таъсирланиши унинг шахсини мўқаммалаштиради».
Ижтимоий таълим ва тарбия тизимидан утган ҳар бир одам — шахс сифатида шаклланади.
Ижтимоий вазифаларни бажариш лаёкртига эга булган, ўзининг кҳизик.иши, крбилиятини ижодий намойиш эта оладиган, жамиятнинг бошқа аъзолари билан мустакдл муносабатга кириша оладиган одам шахс сифатида ижтимоий мавқега эришади.
Ижтимоийлашувининг самарадорлигини (одамнинг ижтимоий жараёнларга тула-тўқис кушилганлигини) билдирувчи энг мухим кўрсаткич ижтимоий фаоллик ва харакатчанликдир.
Ижтимоий фаол,тк — шахснинг ижтимоий жараёнларда онгли равишда қатнашиши, уларга таъсир кўрсатиш имкониятининг мавжудлигидир. Тоталитар тўзум шароитида ижтимоий тизимнинг Хар кҳндай жойида одам ижтимоий жараёнларга таъсир кўрсата олмас, уларни ўзгартириш йулида ижтимоий фаоллик кўрсатолмас эди. Бу хол одамнинг жамиятдаги ўз ўрнини белгилаб олиши жараёнига, купинча унинг реал истаклари ва интелектуал крбилиятларига боглиқ булмаслилигига олиб борар эди. Бинобарин, шахснинг социал роли унинг ижтимоий жараёнлар, хамда уларни ўзгартириш имконияглари Хакддаги тасаввўрларига адекват эмас эди. Жамият хаёти марказлаштирилган бир шароитда шахснинг ижтимоий харакат- чанлиги хам, яъни жамиятдаги Ўз мавкҳеини истаклари ва қобилиятларига мувофиқ ўзгартириш имконияти жуда кам эди. Одамнинг хаётдаги ўз ўрни хакдцаги тасаввўри билан реал мавқеи Ўртасида фарқ булган бир шароитда ижтимоий макрмни шахсий талаблар, крбилиятлар ва истаклар асосида кўради.


38


Савол ва топширицлар:




  1. Шахс тушунчаси, шахс шаклланиши.

  2. Шахс ижтимоийлашуви, ижтимоий тарбия,

  3. Шахснинг ўзини-ўзи тарбиялаши.

  4. Ижтимоийлашувининг самарадорлиги, ижтимоий фаоллик деганда нимани тушунасиз?

Ўзбекистан ва чет элда ижтимоий педагогика фанининг ривожланиш тарихи
Ўзбекистонда ижтимоий педагогика фани ривожлапишининг ўзига хос хусусиятлари.
Ижтимоий педагогика фанининг илк кўртаклари Европа ва Осиёда ёзилган. Бу фан асосан 820-829 йиллардан бошлаб ривожланган. Хозирда ижтимоий педагогика фан сифатида ўқув режасига киритилиб, педагогика олийгохдарининг педагогика, психология, дефектология йуналишларида уцитиб келинмокда.
Хар бир фан аниқ бир хак.ик.атдан «усиб чикэди», унинг аксини ифодалайди. Илмий билимлар амалий фаолиятидан ўзилган холда ривожлана олмайди. Айнан амалиёт исталган фаннинг манбаи хисобланади. Бошқа томондан, барча амалий фаолият хам агар илм-фан ютўқҳарига асосланган булса, янада самарали булади. Ижтимоий педагогика фан сифатида хам, амалий фаолият мухити сифатида хам фаркдайди, аслида улар бир-бири билан ўзаро бошиқ. Ижтимоий педагогикадаги амалий фаолият

  • бу ижтимоий педагогиканинг аниқ бир бола ёки болалар гўрухи билан олиб борадиган ишидир.

Ўзбекистонда ижтимоий педагогика фанининг ривожланиши Ўзига хос хусусиятга эга булиб, унинг ривожланиши кдцимги даврларга бориб такилади. Эрамиздан аввалги VII-VI аерлар Ўрта Осиё хУДУДИДа жахон динлари орасида энг қадимги дин Зардуштийлик хукумронлик кдлди. Зардуштийлик инсониятга катта таъсир цилди, яъни инсонни биринчи ўринга олиб чикди. Зардуштийларнинг муқаддас китоби «Авесто» ни Ўз даврининг Ўзига хос цомусий асари деб хисоблаш мумкин. Зардушт динида ахлокдий меъёрлар асоси (ахлохий мезонлар) олтин учликка таянган эди. Бу нодир ёдгорлик айникра ижтимоий -педагогик масалаларни тарихий нўқҳтаи назардан ёритганлиги билан алохида ахамият касб этади. «Авесто»да жамият бир бутун ижтимоий тўзум сифатида


39




тасвирланади. Бунда давлат муассасалари билан бирга жамоат ташкилотлари бахамжихат фаолият кўрсатишлари кераклиги таъкидланади. Ижтимоий хаётда жамиятни бошқариш масаласи алоҳида ахамият касб этади. Жамиятни бошцариш учун Илохий Низом
ва Одил Низом зарўрлиги айтилиб, давлат махкамалари ва жамият ташкилотларидаги барча йуналишлар шу Низомлар доирасида фаолият кўрсатишлари керак булади. Илох,ий Низом талаблари «Авесто»нинг «Вендидод» ва «Хот» кисмларида баён ( этилган. Илохий Низомга кўра одам фаолиятининг барча йуналишлари эзгулик руҳи билан сўрорилган булиши шарт. Подшох ва вазирлар муҳим, давлат ахамиятига молик ишлар билан банд булганлар. Махаллий ўз-ўзини бошкдриш махкамалари самарали ишлаши учун унга ёрдам берганлар, аммо уларнинг ички ишларига худа-бехудага аралашмаганлар. Бу хол махаллий махкамалар ва «эркаклар уйлари» каби (хозирги чойхоналар) жамоат муассасалари масъулиятини оширишга имкон тўрдирган. Хар бир одамнинг феъл- атвори, хатги-харакати, бутун фаолияти жамоатчилик назорати остида булиб, уларнинг мусбат ва манфий жихатларини белгилашнинг аник мезонлари булган.
«Авесто»да инсон яхши фикрларга эга булиши, факат яхши сўзларни сўзлаши ва савобли ишлар килиши лозим деб ёзилган («хулк-атвор», 1).
«Авесто»нинг катта кисми булган « Ясналарда инсон камолини кўрсатувчи ахлок-одоб мезони ана шу учликда хумата (гумата) — яхши фикр, хўқта (гўқта) — яхши сўз ва хварша (гваршта) — яхши ишларда ифодаланади. «Мен яхши фикр, яхши сўз, яхши ишга шон шавцат бахш этаман. Мен яхшиликдан иборат конунга шон шавцат бахш этаман» («ясна», 14), дейилади.
Атроф-мухит тозалиги ва жамоат жойлари покизалигини махсус кишилар назорат килиб борганлар. Кимда ким тозалик ва озодаликка риоя кдлмасалар, уларни аввало тартибга чакирилган, кдлган ишлари учун жавобгарликка тортилган. Дарахтнинг бир шохини синдирган Хам, нопок кўзани ховўзга солган хам 25 қамчи калтак билан жазоланган.
Эр-хотиннинг бир-бири билан келиша олмаслиги, келиннинг қайнонага ёкмаслиги, фитна, бухтон, чацимчилик туфайли оилаларнинг бўзилиб кетишига жамоатчилик сира йул куймаган. Зинокорлик катти қ крраланган. Зинокор 14 та арикда куприк солиб бериш билан ўз гунохдарини ювиши мумкин булган. Хар бир сорлом инсон диний талаб ва Низомни бекаму-куст бажариш


40




билан бирга ижтимоий фойдали мехнат билан шугулланиши шарт булган. Гуноҳ иш кдлганлар жамоатчилик нафрати йули билан жазоланган. «Авесто»да шу каби куплаб ижтимоий педагогик муаммолар ўз ифодасини топган.
«Авесго» тадкикртчиси А. О. Маковельский инсон фикри, сўзлари ва ишларига икки к.арама-к.арши куч: Boxy Мана («Эзгу фикр») ва Апо Мана («Ёвўз фикр») таъсир кўрсатади, дейди. Барча фикрлар, сўзлар ва ишлар ичида аслида эзгулик ва ёвўзлик ётади. «Яхши фикр» деганда илохий-конун рухидаги кишисига мехрибон булиш, мухтожларга кумаклашишга, ёвўзликка қарши кўрашишга тайёр тўриш, кишиларни бахт-саодати учун харакат килишахиллик ва дустлиқ тотувликда яшашга интилиш рухидаги ниятлар ва фикрлар мусаффолиги тушунилган. Инсон Ўз фикри хаёлида бошҳаларга хасад кдлмаслиги лозим. Яхши ниятли киши даргазаб булмайди ва бошқа жихатларга берилмайди. Чунки бундай холатда инсон яхши ниятни йўқртади, бўрч ва адолат хакдца унутаци ва ножуя харакатлар килади. Зардуштийлик олтин учликка таянган ахлоқий меъёрлар: ЯХШИ ФИКР, ЯХШИ СЎЗ, ЯХШИ ИШ дан иборатдир.
Кадимги даврларданоқ шундай инсоний хислатлар кдцрланган.

Download 8,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish