Bazar ten'salmaqlilig'i, maksimal ha'm minimal bahalar

Bazar ten'salmaqlilig'i, maksimal ha'm minimal bahalar

• «Талап- усыныс» деп аталатугын тийкаргы диаграмманы караймыз ягный талап хам усыныс сызыкларын бир графикке жайластырамыз.
• Абцисса кошери Qi берилген уакыт ишиндеги талап хам усыныстын мугдарын, ордината кошери Pi бир бирлик товар хам хызметлердин бахасын анлатады. Si хам Di сызыкларынын кеcилисиу точкасы / E/ базар тенсалмак-лылыгы деп аталып, онын координаталары i хам i сайкес тен салмаклылык баха хам колем делинеди. Тен салмаклылык жагдайында талап усыныска тен Q(Di)=Q(Si) болып карыйдар хам сатыушы баханын озгерисине кызык-пайды. Себеби баха i болса дефицит хам артыкша усыныс болмайды. Бул тен салмаклылык аналитикалык турде томендегише жазылады.
• Q(D i)= a-bPi, Q(Si)=c+b Pi=>Qi=a-b Pi=c-d Pi=>
•  
• Базар тенсалмаклыгы жагдайы хамме уакытта тураклы бола бермейди. Айырым жагдайларда кандайда бир себеплерге байланыслы бахалар озгереди, бирак базарларда тенсалмаклылыкка умтылыу тенденциясы болады. Бундай тенденцияны тусиндириу ушын бахаларды озгертип корейик.
• Маселен базардагы хакыйкый баха /Pi/ тен салмаклылык бахадан /Pi/ томен болсын i>P. Бул жагдайда Q(Di)-Q(Si)>0 дефицит пайда болып баханын осиуине алып келеди, ал Pг> i болса Qаа(Si)-Qаа(Di)>0 ягный усыныстын талаптан зыят мугдары баханын томенлеуине тасир жасайды
• Натийжеде томендеги жуумакка келемиз`

Бириншиден, баханын осиуи усыныстын кобейиуине ягный товар ислеп шыгарыушылардын базарга коп мугдардагы товарлар алып шыгыуына` Екиншиден, баханын томенлеуи талаптын кушейиуине хам усыныстын кемейиуине алып келеди. Еки жагдайдада сатыушы хам карыйдар базар тенсалмаклылыгына умтылады. Бундай усыныс хам талаплардын тербелислеринин маршруты графикалык турде ормекши уясына уксас болганлыгы ушын буны саулелендиретугын модель ормекши уясы янлы деп аталады. Бизин мысалымызда DI дин иймеклиги SI ден улкен болса ормекши уясы тен салмаклылык баха хам колемге алып келеди, егерде керисинше болса тенсалмаклылык узакласады. Себеби базар озинин табияты бойынша хар кыйлы харекетте болганы ушын талап хам усыныстын оз-ара бир-бирине тасири хамме уакытта тен салмаклыкка алып келе бермейди. Базар экономикасына кирисиуде атап откенимиздей ислеп шыгарыушылар онимди талапка сайкес белгилейди хам керекли мугдарда ондириуге харекет жасайды. Бирак карыйдарлардын талабын бирден канаатландырыу мумкин емес, себеби керекли мугдардагы товарларды ислеп шыгарыу ушын косымша ондирислик факторларды иске косыу керек. %згериуши болган талапка усыныстын калиплесиуин уйрениу ушын «дауир» тусинигин кабыллаймыз. Бир уакыттагы дауир /tI/ деп егерде барлык ондирислик факторлар тураклы болса айтамыз. Кыска муддетли дауир /tг/ деп айырым факторлар тураклы /тийкаргы капитал/, айырым / ислеу-шилер саны, айланыс капиталы хам т. б. / озгермели болса, ал узак муддетли дауир /tк/ деп барлык факторлар озгермели болса айтамыз. Енди биз талаптын озгерисине атап отилген уш муддетте усыныстын реакциясын уйренемиз. Ягный базар тенсалмаклыгынын бир жагдайдан екинши жагдайга отиуин караймыз.