Mamasoli jumaboyev

YAMONOTLIQ JAZOSI
Bir kishining Qosim ismli o ‘g‘li bor edi. Ota va onasining 
so‘zig‘a kirmasdan har xil yomon ishlami qilur edi. Bolalar birla 
urushub, yaqolashub, kiyimlarini yirtib kelur erdi. Uyda onasi 
m ehm on uchun asrab qo‘ygan taomlarini yegon vaqtda, onasi: 
„Qosim, o ‘g‘lim! Taomni sen yedingmu?" desa, „M en yegonim 
yo‘q, m ushuk yegondur", der edi. B ora-bora otasining pulini 
ham o bg ‘urlab oladurg‘on boNdi. Otasi bilib: „ 0 ‘g‘lim , pulni 
kim oldi?" desa, „O nam olgandur", deb onasini o ‘g‘ri qilur 
edi. Bir kuni otasi ustol ustig‘a bir tanga pul q o ‘yub, o ‘zi 
uxlagan kishi boNub yotdi. Qosim kelub, sekin tangani olib 
oglziga soldi. Shul vaqt otasi ushlab olmoqchi bo‘lg‘onda tangani 
yutub yubordi. Tanga bom b Q osim ning halqum iga tiqilib, jo n 
berdi.
Ey bolalar! Ko‘rdingizmi, yam onning yamonligi o ‘z b o ­
shiga yetdi.
ILM
Ilm deb o ‘qum ak, yozm akni yaxshi bilm ak, h ar bir 
kerakli narsalarni o ‘rganm akni aytilur. Ilm dunyoning izzati... 
Ilm inson uchun g‘oyat oliy va m uqaddas bir fazilatdur. 
Zeroki ilm bizga o ‘z ahvolim izni, harakatim izni oyina kabi 
ko‘rsatur. Z ehnim izni, fikrim izni qilich kabi o ‘tk u r qilur.
98

---

Savobni g u n o h d an , halolni h aro m d an , to zan i m urdordan 
ayurub berur. Ҡ‘п yo‘lga rahnam olik qilub, dunyo va oxiratda 
m as’ul bolishim izga sabab b o ‘lur. Ilmsiz inson mevasiz daraxt 
kabidur... Ilm ning foydasi shu qadar ko‘pdirki, ta 'rif qilg‘on 
birla ado qilm ak m um kin em asdur. Bizlarni ilm ja h o lat 
q o ro n g bu lig lidan q u tq a ru r, m a d an iy at, inson iy at, m a ’rifat 
du n yo sig a c h iq a ru r, y am o n fe ’lla rd a n , b u z u g ‘ ish lard an
qaytarur, yaxshi xulq va adab sohibi qilur...
A lh o sil, b u tu n h a y o tim iz , s a lo m a tim iz , s a o d a tim iz , 
m aishatim iz, him m atim iz, g‘ayratim iz, dunyo va oxiratim iz 
ilmga bog‘liqdur...
Ilm b ir d ary o , ichi to ‘lm ush d u r-u g av h ar bilan, 
Q iy m a t-u q a d rin q a c h o n b ilg‘ay ani jo h il ilan.
VIJDON
Vijdon deb ruhim izga, fikrimizga ta ’sir qiladurg‘on his- 
siyot, ya’ni sezuv tuym akdan iborat m a’naviy quvvatni aytilur. 
Biz har vaqt a f o l va harakatim izning yaxshi va yom onlig‘ini, 
foyda va zararlig‘ini vijdonimiz ila bilurmiz. Vijdon insonning 
aql va fikrining haqiqiy m ezonidurki, bu tarozu ila o ‘z 
kam chiliklarini oMchab bilmak ila barobar, boshqalam ing ham 
a f o l va harakatini sezur. Agar ishlag‘on ishi shariat, aql va 
hikm atga muvofiq b o ‘lsa, m uhabbat qilur. Q abohat va yom on 
ishlarni qilsa, nafrat qilur...
Vijdon yaxshi xulqlarning m anbayi o ‘ldig‘indan vijdon 
sohiblari har bir ishni beg‘araz, xolis niyat ila ishlar. Shul 
sababli har kim nazarida maqbul va suyukli boMur.
A m m o vijdonsiz kishilarning ishlarida, niyat va am allarida, 
d o ‘st va oshnoliqlarida yoshirin bir g‘arazlari o ‘ldig‘indan har 
vaqt hasrat va n ad o m at ch ek ub , vijdon azobiga g iriftor 
b o ‘lurlar.
Alhosil, vijdon har kimning a fo l va harakatini ko'rsata- 
durg‘on musaffo bir oynadurki, bu ko'zgiga chin nazar qilg‘on 
kishi o ‘z ayb-u kamchiliklarini tuzatm ak harakatida b o ‘lub, 
boshqalam ing ayb va qusurlarini oxtarm oqgla vaqti b o ‘lmas...
A rastu hakim : „ R u h im iz n in g m a ’naviy q u w a ti o ‘lan 
vijdonim iz, fikrimizga q u w a t berguvchi bir vositayi idrokiya“ 
deyur. Y a’ni hissiyotimizning ruhim izga ta ’sir ettiruvchi bir 
robitayi elektriqiyasidur, dem ish.
99

---

Ibn Sino hakim: „Vijdon ruh va fikrim izning tuyg‘un 
qim akg‘a birinchi vositadur“ , demish.
S o f vijdon kabi h e c h k o m ila m e z o n o ‘lm az,
K ishi o ‘z ay b in i b ilm a k kabi u rfo n o ‘lm az.
S h o d -m a s ru r o ‘lu r in s o f ila vijd o n li kishi,
K im ki vijdonsiz esa, to ‘g ‘ri, c h in in so n o ‘lm az.
QANOAT
Bir kishining AH va Vali ismli ikki o ‘g‘li bo r edi. AH 
qanoatli, Vali qanoatsiz edi. Bir kuni otasi bozordan olm a 
olub kelub, bolalarini sinam oq uchun chaqirib, „M an a, sizga 
olm a b eram an“ , dedi. Vali tezlik birla kelub: „O tajon, m enga 
ham m asini berung“ , dedi.
AH 
sekingina kelub, menga birgina olm a bersangiz b o ‘ladur,
dedi. Otasi Alining qanoatiga ofarin qilub, quchog‘iga olub,
peshonasidan o ‘pub, ikki olm a berdi. A m m o Valiga olm a bermak 
qayda, 
balki qanoatsiz boNma, deb adab berdi.
Q a n o a t birla q o rin t o ‘ydirursiz,
Q a n o a t b o 'lm a sa , k o ‘p 
o ch b o ‘lursiz.
Q a n o a tsiz kishi b a g 'rin i 
d o g 'la r,
Q a n o a tli kishi o g ‘zini y o g ‘lar.