Geografiya va ekologiya fakulteti ekologiya kafedrasi

3. Yemiruvchi agressivlik – gidrokarbonat ioni miqdori 0,4-1,5 mg=ekv.dan oshganda sodir bo’ladi.
4. Karbonat kislotali agressivlik – SO₂ 3 mg/l dan oshganda ta’sir etadi.
5. Magnitli agressivlik – sementning turi va sortiga qarab magnit ion miqdori 750 mg/l.dan oshganda yuzaga keladi.
Yer osti suvlarining agressivligi suvning kimyoviy tahlili natijalarini GOST SN 249-62 talablari bilan solishtirish orqali aniqlanadi.
Yer ostida hosil bo’lgan bo’shliq – karstlardagi suvlar karst suvlari deyiladi. Bu suvlar tog’ jinslarida gorizontal va vertikal yo’nalishda xarakat qilib, tutash oqimlar hosil qiladi.
MUSTAHKAMLASh UChUN SAVOLLAR.

1. 
   Yer osti suvlari qanday paydo bo’ladi?
   
2. 
   Nima uchun yer osti suvlari yer yuzasiga ko’tariladi?
   
3. 
   Yer osti suvlarining harakati va oqimi qanday sodir bo’ladi?
   

M A ‘ R U Z A – 11.
Mavzu: Muzliklarning gidroekologik xususiyati va muhofaza qilish choralari - 2 soat.
R EJ A

1. 
   Muzliklarning yer yuzida tarqalishi va turlari.
   
2. 
   Muzliklarning paydo bo’lishi va ahamiyati
   
3. 
   Muzliklarning to’yinishi va tasnifi
   

TAYANCh IBORALAR.
Materik muzlinishi, tog’ muzlanishi va muzliklari, muzlanish energiyasi, qor chegarasi, muzliklarning to’yinishi, qor ko’chkisi, firn, morena, xarakatlanuvchi morena, tag, ustki, ichki morenalar, muzlik sikllari, birlamchi muzliklar, tog’ tepasidagi muzliklar, vodiy muzliklari, Alp tipidagi muzliklar, O’rta Osiyo tipidagi muzliklar, aysberglar.
1. Muzliklarning yer yuzasida tarqalishi va turlari.
Atmosferadagi nam qutubiy mintaqalarda dengiz sathida mo’tadil va issiq mintaqalarda esa troposferaning o’rta hamda yuqori qatlamlarida asosan qattiq holda bo’ladi. Bu yerlarda yog’in, qor yil bo’yi erimay to’plana boradi va muzga aylanadi. Yerdagi xionosfera (grekcha – xionos – qor demak) deb atalmish doimiy qor va muzliklar sferasi ana shunday hosil bo’ladi. Xionosferani dastlab V.M.Lomonosov ajratib uni sovuq atmosfera deb atagan. Xionosfera terminini fanga 1939 yil S.V.Kalesnik kiritgan. Xionosferaning maydoni uncha katta emas – salkam 16 mln.km² bo’lib, quruqlik yuzasining atigi 11% ini tashkil qiladi.
Muz qobig’idan nihoyatda ko’p salkam 30 mln.km³ suv to’plangan bo’lib, bu suv barcha daryo va ko’llar suvini birga qo’shgandagidan ham bir necha baravar ko’pdir. Bu suvning 28 mln.km³ Antarktidaga to’g’ri keladi.
MDHda muzliklar bilan qoplangan maydon 82 ming km² bo’lib, buning 20% ga yaqini tog’ muzliklariga qolgan qismi esa – Arktika orollaridagi materik muzliklariga to’g’ri keladi. Muzliklarning umumiy hajmi juda katta agar bu muzlar erisa Dunyo okeanining sathi 50-60 m.ga ko’tarilgan bo’lur edi.