Geografiya va ekologiya fakulteti ekologiya kafedrasi

MUSTAHKAMLASh UChUN SAVOLLAR.

1. 
   Yer yuzida nechta okean bor?
   
2. 
   Dengiz va okeanlar to’lqinlanishi qanday sodir bo’ladi?
   
3. 
   Okean suvlari qanday xarakatlanadi?
   

M A ‘ R U Z A – 13.
Mavzu: Gidrobiontlarning ekologik guruhlari, ulardan foydalanish usullari va muhofaza qilish choralari - 2 soat.
R E J A.
1.Gidrobiontlarning ekologik guruhlari
2.Gidrobiontlardan foydalanish usullari
3.Daryolarning ixtiofaunasi
4.Gidrobiontlarni muhofaza qilish choralari
TAYANCh IBORALAR.
Tashqi dengizlar, ichki dengizlar, o’rta dengizlar. Tinch, Atlantika, Hind, Shimoliy muz okeanlari, neyston, pleyston va nekton guruhlari.
Neyston, pleyston va nekton guruhlari.
Daryo suvlarining yuzasida neytson (suv yuzasida parda hosil qiluvchi) organizmlar uchramaydi. Bunga asosiy sabab suvning doimiy harakati to’lqinlari suv sathini o’zgarib turishi sabab bo’ladi.Daryoni sekin oqadigan qo’ltiqlarida suv yuzasidan suzib yuruvchi o’simliklar sekin oqadigan qo’ltiqlarida suv yuzasida suzib yuruvchi o’simliklar uchraydi. Ular tanasining bir qismi suv yuzasida bo’lib quyosh nuridan to’la foydalanadilar. Bunday suzib yuruvchi o’zimliklarni pleyston suzuvchi deb ataladi. Bu guruhga mayda hayvonlardan suvo’lchovchi aylanuvchi sakrovchi qo’ng’izlar ham misol bo’ladi.
Amazonka daryosi ancha tinch oqadi. Chuqurligi 10 m. dan ortiq uni qirg’oqlaridan 100-150 m. narida suv yuzasida suzib yuruvchi o’tloqzorlar uchraydi. Unda grekcha shamak va ularga qo’shilib giasint va suv pisasi kabilar o’sadi. Suzuvchi o’tloqzorlar ularni atrfoi turli organimzlarga boy va ningdan ortiq mayda hayvonlar uchraydi.
Daryolar nekton guruhiga kiruvchi hayvonlarga boydir. Ularga sut emizuvchilar toshbaqalar ilonlar va baliqlar kiradi. Turli daryolarda ularni tarkibi turlar soni va miqdori har xildir. “Suzib yuruvchi” o’tloqzorlarda qatnas+ohuvchi gulli o’simliklar o’ramlari orasida yirtqich piranya balig’i ko’p uchraydi. Amazonkaning asosiy o’zang oqimida daryo delfini (inia) uchraydi. Tropik zona daryolarida delfinlarni 3 turi bor ya’ni janubiy amerika daryolarida laptad delfini, hindistonni ganga daryosida ganga delfini va xitoyni yanszi daryosi etaklarida xitoy delfini yashaydi. Bu sut emizuvchi hayvonlar loyqa suvlarda faqat eshitish organlari orqali orientatsiya qiladilar. Tropik daryolarda yuzlab baliq turlari mavjuddir. Masalan faqat laqqa baliq turkumining yuzdan ortiq turi mavjuddir. Pirullinalar doimo suvning yuzasida yashasa neon baliqlari qora daryolargagina xosdir.
Yevropa, Sibir, Kavkaz va O’rta Osiyo daryolari ham o’ziga xos nekton guruhiga kiruvchi organizmlarga boydir. Masalan, ladoga ko’lining tyuleni shu ko’lga qo’yiladigan daryolarga chiqadi. Shu hududdagi daryolarning o’ziga xos hayvonlari bordir.