Erkin umarov mahmud abdullayev

hissiylik darajasidagi ong); 
m a’naviy 
qadriyatlarni yaratish 
jarayoni sifatida. Har ikki 
to m o n o'zaro
munosabatga kirishadi va 
yagona faoliyat jarayonini ifodalaydi. Bu
narsa moddiy faoliyatga ham bevosita 
daxldordir. Moddiy 
faoliyat ham 
m a’naviyat ruhi bilan sug'orilgan bo'ladi. 
Binobarm, ishchi, 
quruvchi 
va boshqa shunga o ‘xshash subyektlaming 
mehnati tafakkur 
va bilish 
jarayonisiz yuz bermaydi. M a’naviy faoliyat 
faqat olim, rassom, 
faylasuf 
va shunga o ‘xshashlaming faoliyatidangina 
iborat emas. 
Kishilaming 
m a ’naviy olam i u m um an boy va 
rang-barang b o ‘lib, 
faoliyat 
ehtiyojlarini, manfaatlarini va maqsadlarini 
o‘z ichiga oladi. 
U haqda

---

gap borganda eng chuqur 
ongosti
jarayonlardan tortib to bilish va 
tafakkuming nazariy shakllarigacha bo‘lgan holat nazarda tutiladi. Unga 
ruhiy faoliyatning hissiy-emotsional ko‘rinishlari ham, ilmiy va falsa- 
fiy ongga o‘xshagan murakkab tizilmalar ham kirishi mumkin.
M a’naviy faoliyat o'zining rang-barangligi jih atidan quyidagi 
turlarga b o ‘linadi: siyosiy faoliyat, huquqiy va axloqiy faoliyat, 
ilmiy faoliyat, iqtisodiy faoliyat, diniy va falsafiy faoliyat va h.k.
M a’naviy munosabatlar. 
M a’naviy faoliyat haqida m ulohaza 
yuritgan vaqtimizda munosabatlar muammosiga e ’tibor bermagan 
edik, endi bu haqda to'xtalib o ‘tish zaruriyati bor. Chunki m a’naviy 
faoliyatning o ‘zi ijtimoiy munosabatlarga bevosita singib ketgandir. 
Kishilar hayotining moddiy shakllari haqida gap borganda, tabiiyki, 
unga moddiy ishlab chiqarish faoliyati — mehnatning barcha turlarini 
kiritam iz. M oddiy m unosabatlar tushunchasi ostida esa ishlab 
chiqarish, taqsim ot, ayirboshlash b o ‘yicha m unosabatlar; avlodni 
davom ettirish bilan bog'liq munosabatlar; tabiatga munosabat ka- 
bilar ko‘zda tutiladi. Va nihoyat, moddiy muloqotni ham esdan chi- 
qarmaslik kerak. Bularning barchasi jamlangan holda kishilar moddiy 
hayotining sotsial shaklini ifodalaydi.
Tabiiyki, kishilarning aloqalari munosabatlarning negizini tashkil 
etadi, binobarin, munosabatning o ‘zi kishilar o‘rtasidagi aloqalaming 
rang-barang shakllaridan boshqa narsa emas. Insonning ijtimoiy 
mohiyati munosabatlarsiz, aloqalarsiz m a’noga ega emas.
Inson ongi nafaqat real olam ni, shu bilan birga, insonning 
amaliy faoliyatini ham , amaliy m unosabatini ham aks ettiradi. 
In so n n in g shaxsiy m a ’naviy olam i voqelik h aqidagi bilim lar, 
tasaw u rlar va obrazlar birligida o ‘z ifodasini topadi.
M uloqot — aloqa va m unosabatning negizini tashkil etsa-da, 
shuning o ‘zi bilan chegaralanib qolmaydi. Kishilar o'rtasidagi m uo- 
malalar jamiyat taraqqiyoti darajasiga bog'liq holda turli shakllarda 
namoyon bo'ladi va ham m a vaqt shaxsiy m a’no kasb etadi. Chunki 
kishilar o ‘zaro m uom ala qilgan paytlarida jonli kishilar b o ‘lib ko‘zga 
tashlanadi. Biroq kishilarning olamga munosabatlari oqibat-natijada 
ijtimoiy munosabatlar sifatida tarkib topadi.
M a’naviy aloqalam i, m uloqotlarni ruh va g‘oyalar sohasidagi 
aloqalar deb atash mumkin. M a’naviy m unosabatlar kishilar o 'r ta ­
sidagi real aloqalardir; ular g‘oyalar, qarashlar sohasidagi o ‘zaro 
m a’naviy ta ’sirlar bilan chegaralanib qolm aydi, shu bilan birga 
m a’naviy faoliyatning moddiy omillariga ham kuchli ta ’sir etadi.

---