Erkin umarov mahmud abdullayev

munosabatlardagi psixikani 
— shulam i m a’naviy 
hayotga, m a’naviy faoliyatga 
tegishli deb hisoblash kerak. 
Bu o'rinda 
ijtimoiy kayfiyatning alohida o‘m i 
bor, chunki u kishilar 
xatti-harakati, 
ijtimoiy hayot praktikasi bilan 
bevosita bog'langan. Ijtimoiy 
kayfiyat 
sinflar, tabaqalar, guruhlaming o ‘zaro 
munosabatlarini emas, 
shu bilan 
birga ularning m a’naviy madaniyatiga, 
inson vainsoniyat 
ideallariga 
xizmat qilishini ham ko‘rsatadi.
Ijtim oiy fikrga kelganda shuni aytish 
kerakki, u 
bilim ni ham , 
m unosabatni ham , hayotning m uayyan 
tom oni 
to ‘g‘risidagi ta- 
savvurni ham , ular to ‘g ‘risidagi hukm larni 
ham o ‘z 
ichiga oladi. 
A lohida odam ning fikri odatda shaxsiy 
fikr deb 
ataladi. K o'pgina

---

kishilar esa ijtim oiy fikrni bildiradi. G uruhlar, jam oa, ijtim oiy 
qatlam , sinflarning u yoki bu hodisa, fakt, sotsial borliq haqidagi 
fikrlari h am m avjud. X alqning fikri, ja m iy a tn in g fikri u lk an
m a’naviy va amaliy kuchga ega. U nga ijtimoiy va siyosiy arboblar 
quloq soladi, chunki bu fikrlar ortida sinflar, jam iyat va inson 
m anfaatlari yotadi. Fikrlar nafaqat bilim lar, tasavvurlar to ‘g‘risi- 
da, balki kishilarning qandaydir sotsial aham iyatli hodisalarga 
bo'lgan m unosabatidan ham guvohlik beradi. M odom iki, ularga 
kishilar muayyan ijtimoiy qadriyatlar orqali baho berar ekan, de- 
mak, fikr ayni vaqtda baho ham bo'lib, o ‘zida axloqiy, estetik, 
siyosiy va mafkuraviy m azm unni ifodalaydi.
M asalan, bizning go'zallik, ezgulik, haqiqat to ‘g‘risidagi tushun- 
chalarimiz ularga hayotiy voqealarning mos kelish-kelmasligiga m u- 
vofiq ravishda baholanadi. Shunday qilib, hukm va xulosalar o ‘zi- 
da nafaqat bilimni, voqealarga m unosabatni ham ifodalaydi. M en 
atrofimni o ‘rab olgan voqealarga mening boshqa kishilarga bo'lgan 
m unosabatim orqali yondasham an. Demak, mening m unosabatim
sotsialdir. Inson sifatida o ‘zimning barcha xatti-harakatlarim da, fik- 
rlarimda, intilishlarimda o ‘zim ni ifoda etgan b o ‘laman.
K ishilar o'rtasidagi m unosabatlar ijtimoiy m unosabatlar deb 
a ta la d i, c h u n k i u la r m u lo q o td a , m e h n a td a , m o d d iy h a y o t 
praktikasida tarkib topadi. Insonni faoliyatli, o ‘zgaruvchan mohiyat 
qilib shakllantiradigan m ehnat bu hayotning negizini tashkil etadi. 
M unosabatlar moddiyga va m a’naviyga b o ‘linadi. Birinchisi — 
m eh n atd a, kishilarning b u tu n m oddiy hayo tida, ikkinchisi — 
hayotning m a’naviy sohasida tarkib topadi. M a’naviy m unosabatlar 
olam i kishilarning am aliy-voqeiy m unosabatlari negizida yuzaga 
chiqadi.
Ijtim oiy m u no sabatlar x arak teri k o ‘p jih a td a n kishilarning 
m a’naviy olam ini va jam iyatning m a’naviy hayotini belgilab beradi. 
Insonlarning olam ni o'zgartirish sari yo'naltirilgan ijtimoiy faolligi 
m ana shu m unosabatlar tufayli yuzaga