A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

I ll bob.
ASOSIY NINABARGLI DARAXT TURLARI. ULARNING
BIOEKOLOGIK VA 0 ‘RM 0NCH ILIK XUSUSIYATLARI
HAMDA XALQ XO‘JALIGIDAGI AHAMIYATI
Ninabargli va qubbalilar ochiq urug‘lilaming eng katta va muhim
sinflaridan hisoblanadi. Umuman, ochiq urug‘lilarga barglari doimyashil
daraxt va butalar kiritilgan, lekin ba’zi turlar (tilog‘och) yaproqbargli
daraxtlarga o ‘xshab vegetatsiya oxirida barglarini to‘kadi. Ulaming
urug‘i urug‘chi barglarda ochiq holda joylashadi, shu sababli ham ular
shunday 
nomlanadi. 
Ulami 
hosil 
beruvchi generativ novdalari
daraxtlarda qubba shaklida joylashadi. Erkagi bir necha changchi yoki
mikrosporofilldan, 
urug‘chisi 
esa 
urug‘chi 
barglardan 
yoki
makrosprofillardan iborat bo‘ladi. Ulaming «guli» shamol vositasida
changlanadi. 
Urug‘kurtakning 
makrosporangiysi 
novda 
uchidagi
urug‘chi barglarda ochiq holda bitta yoki ikkitadan b o iib joylashadi.
Urug‘chi tangachada ochiq holda boiadi. Urug‘ tangachasi, tashqi
o ‘rama q o b ig i urug‘ bilan urug‘chi qubbani hosil qiladi. Ulaming
yog‘ochligida hoshiyali yumaloq teshikchalar-traxeya va parenxima
to‘qimalari bor. Ninabarglilar asosan umg‘dan ko‘payadi, oq va qora
qarag‘ay, zamab turlarini parxish y o i i bilan, juda kam boisada,
bachkilardan (smolali qarag‘ay, zamab) ko‘payadi. Ochiq urugiilam i
ko‘pgina turlari uzoq geologik o ‘tmishdayoq yo‘q b o iib ketganlar.
Hozirda saqlanib, bizgacha yetib kelgan va o ‘rmonchilikda, o ‘rmon
melioratsiyasida va ko‘kalamzorlashtirishda ahamiyati katta b oigan
turlar asosan uch sinfga-ginkgodoshlar, ninabarglilar va qobiqli