1-variant Sug’urtaning paydo bo’lishi va rivojlanishiga tarif bering

2.Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligi majburiy sug’urtasi bo’yicha sug’urta xizmatini olmagan jismoniy shaxslardan qancha jarima undiriladi?

Суғурта қилмаса қандай чоралар кўрилади?

270 минг.сўм жарима солишга сабаб бўлади.

Kafil sug’urta veb saytidan olingan
3.Majburiy sug’urtaning ixtiyoriy sug’urtadan qanday farqli xususiyatlari bor?
Ixtiyoriy sug‘urtada sug‘urta shartlari, sug‘urta mukofoti (badali), uni to‘lash muddatlari va tartibi hamda sug‘urta muddati (sug‘urta davri) sug‘urta tashkiloti va sug‘urta qildiruvchi (mijoz) o‘rtasida kelishilgan holda amalga oshiriladi. Majburiy sug‘urtada sug‘urta shartlari, sug‘urta mukofoti (badali), uni to‘lash tartibi va muddatlari qonun bilan bel Majburiy sug‘urta turlari ikkiga bo‘linadi:
- majburiy sug‘urta;
- majburiy davlat sug‘urtasi.
Majburiy sug‘urtada sug‘urta mukofoti to‘lovi sug‘urta qildiruvchi (mijoz)ning hisobidan amalga oshiriladi.
Majburiy davlat sug‘urtasida esa sug‘urta mukofoti davlat budjeti tomonidan amalga oshiriladi.
Fuqarolarning ijtimoiy manfaatlarini va davlatning manfaatlarini taʼminlash maqsadida qonunda hayot, sog‘liq va mol-mulkning majburiy davlat sug‘urtasi belgilab qo‘yilishi mumkin gilab qo‘yiladi va barcha uchun bir xil shartlarda amalga oshiriladi.
Majburiy sug'urta bunday sug'urta qilish majburiyati yuklangan shaxs (sug'urta qildiruvchi) sug'urtalovchi bilan sug'urta shartnomasi tuzishi vositasida amalga oshiriladi. Majburiy sug'urta sug'urta qildiruvchi hisobidan amalga oshiriladi. Majburiy sug'urtalanishi lozim bo'lgan obyektlar, ular sug'urtalanishga sabab bo'ladigan xavflar va sug'urta pulining eng kam miqdorlari qonun hujjatlari bilan belgilanadi.
Fuqarolik kodeksining 924-moddasida majburiy sug'urta to'g'risidagi qoidalami buzish oqibatlari ko'rsatib o'tilgan. Qonun bo'yicha foydasiga majburiy sug'urta amalga oshirilishi lozim bo'lgan shaxs, agar sug'urta amalga oshirilmagani unga ma’lum bo'lsa, sug'urta qildiruvchi sifatida zimmasiga sug'urtalash majburiyati yuklangan shaxs uni amalga oshirishini sud tartibida talab qilishga haqli.
Agar sug'urta qildiruvchi sifatida sug'urtalash majburiyati zimmasiga yuklangan shaxs uni amalga oshirmagan bo'lsa yoki sug'urta shartnomasini naf oluvchining ahvolini qonunda belgilangan shartlarga nisbatan yomonlashtiradigan shartlarda buzgan bo'lsa, u sug'urta hodisasi yuz berganida basharti tegishlicha sug'urtalangan taqdirda sug'urta tovoni to'lashga asos bo'lishi kerak bo'lgan shartlarda javobgar bo'ladi.144
Xalqaro amaliyot talablariga mos keladigan majburiy sug'urta turlarini joriy etish orqali, sug'urtalanuvchilaming mulkiy manfaatlari himoyalanadi. Majburiy sug'urta turlarining keng qamrovli ekanligini hisobga oladigan bo'lsak, bu o'z o'mida sug'urtaning rivojlanishiga va keng omma orasida tarqalishiga imkoniyat yaratadi.
Majburiy sug'urta turlarini joriy qilish orqali davlat o'zining ijtimoiy-iqtisodiy muammolarini bartanaf etishi mumkin. Jumladan, sug'urta sohasidagi qonunchilikni takomillishtirish, hamda majburiy sug'urta turlarini joriy etish orqali davlat quyidagi natijalarga erishishi mumkin:
- bosqichma-bosqich davlat o'zining ijtimoiy-iqtisodiy himoya bilan bog'liq muammolami iqtisodiyotning biznes sohasiga topshirishi.
Bunda davlat jamiyatda mavjud va ro'v berayotgan ijtimoiy-iqtisodiy himoya yuzasidan jamiyat a’zolarining ehtiyojlarini qondirish bilan bog'liq muammolami bartaraf etish va ulaming nazoratini amalga oshirishni ma'lum ma'noda iqtisodiyotning biznes sohasi bo'lmish, ya’ni majburiy sug'urtalash faoliyati bilan shug'ullanuvchi tashkilotlar zimmasiga tegishli qonun hujjatlari asosida topshirishi mumkin;
-O'zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.A.Karimov ta’kidlaganidek, davlatning iqtisodiyotdagi ishtirokini izchil kamaytirib borish.
Bizga ma’lumki, bozor iqtisodiyoti tamoyillariga asoslangan jamiyatning iqtisodiyotda amalga oshirilayotgan iqtisodiy operatsiyalarga davlatning ishtirokini kamaytirish asosiy tamoyillardan bird hisoblanadi. Ya'ni davlat iqtisodiyotda ro'y

berayotgan har bir jarayonlarga alohida - alohida aralashmasdan balki, ushbu jarayonlami tartibga solishda iqtisodiy richaglardan fovdalanishini nazarda tutadi. Buning natijasida jamiyatda ijtimoiy himovani ta’minlashning kompleks tizimi yaratiladi;

- Byudjetning ijtimoiy xarajatlar qismiga tushadigan og'irlikni yengilashtirish; Buning mohiyati shundan iboratki, davlat tomonidan jamiyatdagi mavjud va ro'y berayotgan ijtimoiy himoya bilan bog'liq xarajatlar, majburiy sug'urta bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlar zimmasiga vuklanadi. Ya’ni, majburiy sug'urtaning tegishli turlarida ko'rsatilgan, sug‘urtalanishi kerak boigan potensial sug'urtalanuvchilar tomonidan toiangan sug‘urta mukofotlari evaziga shakllantirilgan fond mablag‘laridan, sug'urta hodisasi ro‘y berganda, ijtimoiy himoyalanishi kerak bo'lgan shaxslarga to‘lovlar ya’ni sug'urtalangan shaxslar va ulaming javobgarligi yuzasidan vujudga kelgan zararlami qoplash orqali budjet xarajatlarini kamaytirish tushuniladi.
- sug‘urta tashkilotlari mablag'larini ijtimoiy-iqtisodiy himoya bilan bogiiq masalalarga yo'naltirish;
- yuqoridagi chora-tadbirlami qo'llash orqali bo‘shagan pul mablag'lami sog‘liqni saqlash, infratuzilmani rivojlantirish, shuningdek, sug'urta tashkilotlarining moliyaviv barqarorligini oshirish kabi maqsadlarga sarflashda foydalanish mumkin.
Avtish kerakki, majburiy sug‘urtalash vurtimiz moliya bozorini jonlantirish barobarida altolining ijtimoiy muhofazasini yanada mustahkamlashda ham katta rol o‘ynavdi. Shu bois ishonch bilan ayta olamizki, mamlakatimizning ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanishida sug‘urta amaliyoti, xususan majburiy sug'urtaning ahamivati kattadir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida aholini ijtimoiy himoya qilish mamlakat iqtisodiyotida yetakchi ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlar aholining kuchli ijtimoiy himoyasini ta’minlashga intiladilar. Buning ustiga, ijtimoiy himoyani ta’minlashning samarali usullari sifatida bozor iqtisodiyoti tamoyillariga asoslangan metodlar bo'lib, ular bir vaqtning o'zida ham iqtisodiyotning rivojlanishi uchun, ham mamlakatda ijtimoiy himoyani ta’minlash uchun sharoit yaratadi.
Bugungi kunda majburiy sug'urtaning mavjudligi sug'urtaning mamlakat iqtisodiyotiga kirib borishida asosiy omillardan biri ekanligini xorij amaliyoti orqali yaqqol ko'rishimiz mumkin. Albatta, sug'urtaning majburiy turlarini tadbiq etish respublikada sug'urta sohasi rivojiga ko'p jihatdan imkon yaratadi.

Hozirgi paytda aholi orasida keng tarqalgan majburiy sug'urtaning quyidagi turlari mavjud:

• 
  “Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini sug'urta qilish”
  
• 
  “Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urtalash" hantda
  
• 
  “Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urta qilish”
  

Shuni alohida ta’kidlash lozimki, yuqorida ko'rsatilgan majburiy sug'urta turlari hukumat qarorlari asosida joriy etilgan. Unda sug'urtalanuvchilar guruhi. sug'urta qilish shartlari, sug'urta tarifi stavkalari va sug'urta qoplamalai'i miqdori ko'rsatilgan.
Bugungi kunda barcha transport vositalari egalari uchun amalga oshirilayotgan avtotransport vositalari egalarining uchinchi shaxslar oldidagi fuqarolik javobgarligi sug'urtasi juda samarali ishlamoqda. Davlatning majburiy sug'urta turlarini joriy etishidan ko'zlangan asosiy maqsad majburiy sug'urtani amaliyotga joriy qilgan holda uning mohiyati va zarurligini keng ommaga namoyon qilish, shuningdek uning aholini ijtimoiy muhofaza qilishdagi ahamiyatini anglatishdan iborat.
Majburiy sug'urtaning mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy hayotidagi ahamiyatini inobatga olgan holda 2008 yil 21 aprelda “Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urta qilish to'g'risida” O'zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilindi.
Ushbu qonun 41 ta moddadan iborat bo'lib, unda mazkur qonunning maqsadi, asosiy tushunchalari, majburiy sug'urtaning asosiy tamoyillari, majburiy sug'urtani amalga oshirishning shartlari va tartibi, sug'urta hodisalari ro'y berganda zaraming o'mini qoplash, kompensatsiya to'lovlari, majburiy sug'urta bo'yicha to'lovlami kafolatlash kabi boblar mavjud.
Mazkur qonun qabul qilingandan so'ng uni amalga oshirishni ta'minlashga qaratilgan Hukumat qarorini qabul qilishga zarurat tug'ildi va 2008 yilning 26 iyunida O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan “Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urta qilish to'g‘risida”gi 141-sonli qaror qabul qildi.
Fuqarolik javobgarligini sug'urtalashning majburiy ekanligi sug'urta kompaniyalariga majburiy sug'urtaning ushbu turi qo'llanilish doirasiga kiruvchi barcha transport vositalarini qamrab olish imkoniyatini beradi. Shu bilan bir qatorda sug'urtalanuvchilar o'zlarining fuqarolik majburiyatlarini mazkur majburiy sug'urta turida ko'rsatilgan sug'urta summasidan yuqori qiymatda ixtiyoriy sug'urta qilish huquqiga ham ega hisoblanadi. Majburiy sug'urta bo'yicha sug'urta tariflari bir xil bo'lib, barcha sug'urtalovchi tashkilotlar tomonidan qonunda belgilangan tartibda va shartlarda qollaniladi. Ixtiyoriv sug'urta bo'yicha esa sug‘urtalovchilar o‘z imkoniyatlaridan kelib chiqib, turli sug'urta tariflarini qo'llash imkoniyatiga egadirlar.