Wo’zbekstan baylani’s ha’m informaci’yali’q agentligi tashkent informaciyaliq texnologiyalari universiteti no’kis filiali

O. O haribi jinishke, erinlix, ashiq dawisli sesti anlatadi. Oni aytqanda til aldida, onin ushi tomen tusiniki boladi, erinler alga uyriledi.

O ha’ribi so'zdin' basinda ham ortasinda jumsaladi. Misali: o'mir, o'tmish, A’tso’k, sho'lkem ham t.b. Ol so'zdin' aqirinda ham qosimtalarda jumsalmaydi. O ha’ribi o ha’ribi siyaqli ozgeshelikke iye: sozdin basinda wo qosarli sesin anlatadi: ogiz (wogiz), oshir (woshir), ham t.b. Sozdin ortasinda monoftong (bir sesti) boladi: komir, kol, koger ham t.b.

Ha’ribinin jazba tu'rinin' kishi ha’ribi u'stin'gi bo'leginen keyingi ha’ripke tutastirilip jaziladi: o'pepek, o'lpen', to'gin, to'be ham t.b. Al onin jazba tu'rinin' bas ha’ribi qosimsha, jardemdi belgi arqali keyingi ha’ripke tutastirilip jaziladi: o'mirbek, o'temis, o'lmesek ham t.b.

U ha’ribi a’lipbede ha’riplerdin qatar tartibi boyinsha jigirma alting’i orinda turadi. Onin baspa turinin bas ha’ribi u, kishi ha’ribi u, jazba turinin bas ha’ribi u, kishi ha’ribi u.

U ha’ribi juwan, erinlik, qisiq dawisli sesti bildiredi. Oni aytqanda til artqa tartiladi, til ushi koterinki boladi, erinler alga u'yiriledi. Bul ha’rip so'zdin' basinda ham ortasinda jumsaladi, al so'zdin' aqirgi buwinlarda jumsaliwi siyrek ushirasadi.

So'zdin' basinda jumsaliwi: uri, ura, urt, ushiw ham t.b.; so'zdin' ortasinda jumsaliwi: tur, murin, qural ham t.b.; so'zdin' aqirinda ayirim tan'laqlarda ushirasadi: tfu, tu ham t.b. Rus tilinen kirgen so'zlerde u ha’ribi sozilin'qi aytiladi: ura, tur ham t.b.

U ha’ribinin jazba turinin kishi ha’ribi to'mengi bo'leginen keyingi ha’ripke tutastirilip jaziladi: urpaq, uris, ulli, uqip ham t.b. Onin jazba turinin bas ha’ribi de to'mengi bo'leginen keyingi ha’ripke tutastirilip jaziladi: ulbosin, ubaydulla, uldawlet, ulmeken ham t.b.

U' ha’ribi a’lipbede ha’riplerdin qatar tartibi boyinsha jigirma jetinshi orinda turadi. Onin baspa turinin bas ha’ribi u, kishi ha’ribi u, jazba turinin bas ha’ribi u, kishi ha’ribi

U. U’ ha’ribi jinishke, erinlik, qisiq dawisli sesti bildiredi. Sebebi u ha’ribin aytqanda til aldida turadi, bul onin jinishke aytiliwin tamiyinleydi. U sesin aytqanda erinler alga u'yiriledi ham bul onin erinlik dawisli ekenin bildiredi. U sesin aytqanda tildin ushi koterinki boladi, yagniy bul onin qisiq dawisli ekenin korsetedi.