Vrach nazorati fani bo’yicha o’zlashtiradigan

Salomatlikda ayrim kasalliklar kuzatilgan holatlarda beriladigan tavsiyalar 
 
Kasallik davri 
Tibbiy guruhlar 
Asosiy 
Tayyorlov 
Maxsus 
Davr 
1.  Yurak  mushagining 
zararlanishi 
a)  revmatik  miokard-
dan  so’ngi  rekonva 
lisentsiya davri 
b)  infektsion  miokard 
distrofiyasi 
Umumiy holat 
yaxshilangandan so’ng 
hurujdan 2 yil o’tib. 
O’tkir davrlardan 12 oy o’tib 
umumiy ahvol yaxshilangach 
Hurujdan bir yildan kam 
bo’lmagan holda yurak va 
bo’g’imlarni zararlanishi 
belgilari kuzatilmasa. 
Yurak zararlanishining klinik 
belgilari kuzatilmagach 6 
oydan kam bo’lmagan vaqtda 
buyuriladi. 
Hurujdan 10 oydan kam 
bo’lmagan vaqt o’tib qon 
aylanishi buzilishini hech 
qanday belgilari kuzatilmasa. 
Maktabda (biror o’quv 
muassasada) o’zini boshlaydi. 
O’tkir, hamda o’tkir davrdan 
keyingi bir necha oylarda 
tavsiya etiladi. 
2.  Klapan  apparatini 
zararlanishi 
a) 
mitral 
klapan 
yetishmovchiligi 
b) mitral stenoz, aortal 
klapan 
zararlanishi, 
kombinatsiyalashgan 
poroklar 
Buyurilmaydi. 
Tavsiya etilmaydi. 
Revmatik faolligi 
susaygandan 2 yil o’tgach. 
Tavsiya etilmaydi. 
O’tkir va o’tkir osti davridan 
10-12 oy o’tib revmatik 
jarayonini va qon aylanishi 
buzilishi belgilari 
kuzatilmagan holda. 
Tavsiya etilmaydi. 
O’tkir va o’tkir osti 
davrlaridan 1-oylarida qon 
aylanishi buzilishi va 
revmatik jarayon belgilari 
kuzatilmasa. 
Tavsiya etilmaydi. 
3.  Tug’ma  yurak-qon 
tomir 
patologiyasi 
sianoz  va  yurak-qon 
aylanish 
yetishmov-
chiligi 
kuzatilmagan 
tug’ma 
yurak-qon 
tomir patologiyasi 
Tavsiya etilmaydi. 
Tavsiya etilmaydi. 
O’ng qorinchada yuklanish 
holida gemodinamik 
buzilishlar kuzatilmagan 
holda 
O’ng qorincha yuklama 
holida gemodinamik 
buzilishlar (individual tanaga) 
ko’ra buyuriladi. 
4.  Yurak  poroklari 
xirurgik 
operatsiya-
sidan so’ngi davr 
Tavsiya etilmaydi. 
Tavsiya etilmaydi. 
Qat’iy individual ruhsat 
etilib1 yildan keyingi vaqtda 
ruhsat etiladi. 
Operatsiyadan 1 yildan so’ng. 

---

 
77 
 
5.  Revmatizimga  tax-
did qiluvchi kardiosin-
drom 
Dispanser hisobidan 
olingandan so’ng 
Kasallik avj olgandan 1 yil 
o’tgach. 
Takrorlanib turuvchi 
streptokokkli kasalliklardan 
va noaniq bo’lgan yurak 
tomonidan kuzatilgan 
simptomlar: yurak o’ynashi, 
hansirash, yurak ichida 
sistolik shovqin, bo’g’imda 
og’riq shikoyat bo’lganda. 
Buyurilmaydi. 
6. Surunkali zotiljam 
1-bosqichda – 1 yildan keyin 
uzoq remissiya davrida 
1-bosqichdan 1-2 oy o’tib avj 
olish belgilari kuzatilmasa. 
II-bosqichdan 1-2 oy o’tib I-
bosqichni avj olish belgilari 
saqlanib qolganda. III-
bosqichda nafas va yurak-qon 
tomir yetishmovchiligi 
belgilari kuzatilmasa harorat 
ko’tarilmagan holda 
Tez-tez qaytalanuvchi 
hurujda nafas va yurak 
yetishmov- chiligi o’pkalarda 
ikkilamchi o’zgarishlar 
kuzatilsa. 
7. Bronxial astma 
Hurujdan 2 yil o’tib umumiy 
ahvoli yaxshilangach 
Oxirgi hurujdan 1 yil o’tib 
o’pkalarda ikkilamchi 
o’zgarish kuzatilmaganda, 
nafas yetishmovchiligi 
bo’lmagan. 
Oxirgi vaqtda nafas 
yetishmovchiligi kuzatilmasa, 
hurujlar yengil kuzatilib 1 
yilda 1-2 marta takrorlansa, 
mashqlarni kasalliklarni 
inobatga olgan holda tuzish 
lozim. 
Tez-tez takrorlangan 
hurujlarda o’pkada 
ikkilamchi kuzatilib nafas va 
yurak yetishmovchiligi 
kuzatilsa. 
8. O’pkaning nospetsi-
fik  surunkali  kasallik-
larida 
o’tkazilgan 
operatsiyadan so’ng: 
a) 
lobektomiya 
va 
o’pkaning  segmentar 
rezektsiyasi. 
b) 
o’pkani 
olib 
tashlash. 
Tavsiya etilmaydi 
Tavisya etilmaydi. 
Operatsiyadan 1 yil o’tib 
qaytalanish hollari 
kuzatilmasa, yurak va nafas 
yetishmovchiligi kuzatilmasa, 
moslashish davri yaxshi 
kuzatilganda. 
Tavsiya etilmaydi. 
Operatsiyadan 4-6 oy o’tib 
keyingi davri yaxshi davom 
etganda nafas yoki yurak-qon 
tomir yetishmovchiligi 
belgilari kuzatilmasa, yaxshi 
ko’nikish hosil bo’lgach. 
Operatsiyadan 1 yil o’tib 
keyingi davrlari normal 
kechganda kasallar holati 
jismoniy mashqni ko’tara 
olsa. 
Lobektomiya va o’pkani 
segmentar rezektsiyasidan 
so’ng 4-6 oy vaqt o’tib 
davolash sport xonasi, 
shifokor nazorati 
dispanserizatsiyasi. 
Shifoxonadan chiqqach 
darhol. 
Davolash sporti 
muassaasalarida qa’tiy 
o’tkaziladi. 

---

 
78 
9. O’pka sili 
O’chog’li zararlanishsiz sil 
intoksikatsiyasida, o’tkir 
jarayon va nafas 
yetishmovchiligi 
bo’lmaganda buyuriladi. 
Tashxizdan keyingi 
davrning sillik kechishida, 
nafas yetishmovchiligi 
bo’lmaganda buyuriladi. 
Sillik kechuvchi va 
kompensatsiyalangan yoki 
subkompensatsiyalangan 
jarayonlarda va nafas 
yetishmovchiligining birinchi 
bosqichida bo’yuriladi. 
Individual hal qilinadi. 
10.  Surunkali  gastrit, 
enterit, kolit. 
Buyurilmaydi 
Umumiy holat yaxshiligida 
buyuriladi. 
6 oy ichida kasallik 
qo’zg’almasa, umumiy holat 
qoniqarli bo’lsa buyuriladi. 
Yaqqol ko’zga 
tashlanmaydigan ozib 
ketishda yoki 
intoksikatsiyada buyuriladi. 
Ko’zgalgan paytda – 
mashg’ulotlar o’tkazilmaydi. 
11. Yara kasalligi 
Buyurilmaydi 
Buyurilmaydi 
Davolab, kasallikning klinik 
ko’rinishlari yo’qotilgandan 
bir yildan so’ng buyuriladi. 
Qon ketish va qattiq og’riqlar 
bo’lmaganda buyuriladi. 
12.  Surunkali  nefrit, 
nefrozonefrit, 
piyelonefrit 
Buyurilmaydi 
Buyurilmaydi 
Buyraklar funktsiyasi 
kompensatsiyalangan 
qo’zg’almagan davrda va 
yurak-qon tomir tizimida 
jiddiy o’zgarishlar 
bo’lmaganda buyuriladi. 
Davolash vaqtida 
mashg’ulotlar vaqtincha 
to’xtatiladi. Buyraklar 
faoliyati 
kompensatsiyalangan 
qo’zg’almagan davrda va qon 
bosimining bir oz ko’tarilgan 
holatida buyurish mumkin 
(160/95 mm. sm. ust), yoki 
qon aylanishi 
yetishmovchiligining 1-
bosqichida 
13. 
Gemofiliya, 
Verlgof, 
Shenleyn-
Genox kasalligi 
Buyurilmaydi 
Buyurilmaydi 
Buyurilmaydi 
Juda yengil formalarida 
buyurish mumkin. 
14. 
Endokrinologik 
kasalliklar 
(giperti-
reoz,  diabet,  semirish 
Buyurilmaydi 
Agar jismoniy rivojlanishi va 
ish qobiliyati yoshiga mos 
kelsa, kasallikning yengil 
Jismoniy rivojlanishda bir 
qadar ortda qolishlik 
bilan boruvchi unchalik 
Birdan buzilishlarda 
buyuriladi. 

---

 
79 
va boshqalar) 
formalarida buyuriladi. 
yaqqol namoyon 
bo’lmaydigan endokrinologik 
buzilishlarda buyuriladi. 
15.    Jismoniy  rivojla-
nishda  ortda  qolishlik 
(endokrin  buzilishlar 
bo’lmaganda) 
Buyurilmaydi 
Yosh bo’yicha standartlash 
bilan taqqoslanganda bo’y va 
og’irlik o’lchamlari minus 2 
sigma atrofida bo’lsa, 
buyuriladi. 
Yosh bo’yicha standartlash 
bilan taqqoslanganda bo’y va 
og’irlik o’lchamlari minus 2 
sigmadan anchagina past 
bo’lsa buyuriladi. 
Buyurilmaydi 
16. 
Chov, 
son 
churralari,  ko’richak. 
Suyaklar sinishi. 
Tashxizdan so’ng yarim 
yildan keyin buyuriladi. 
O’quv muassasasida 
mashg’ulotlar 
yangilangandan so’ng yarim 
yil ichida. 
Tashxizdan yarim yildan 
keyin buyuriladi. 
Tashxizdan keyingi davrda 
buyuriladi. 
17. 
Skoliozlar 
va 
qomatning buzilishi 
Maktab va uy sharoitlarini 
tashkil qilishdagi 
yetishmovchiliklar orqali 
vujudga kelgan skoliozlar va 
qomatning buzilishlarida 
buyuriladi. Odatdagi dars 
mashg’ulotlariga 
korreksiyalovchi gimnastika 
qo’shish maqsadga muvofiq 
bo’ladi. 
Buyurilmaydi 
Buyurilmaydi 
Raxitdan, poliomiyelitdan 
so’ngi skoliozlarda 
buyuriladi. 
Kifoz va qomatning boshqa 
buzilishlarida – vrach ortoped 
ko’rsatmasi bo’yicha 
18.  Harakat  tayanch 
apparatining 
tug’ma 
orttirilgan  deformatsi-
yalari. 
Harakat funktsiyalarining 
buzilishlari bo’lmaganda 
buyuriladi. 
Harakat funktsiyalarining 
yaqqol ko’zga 
tashlanmaydigan 
buzilishlarida buyuriladi. 
Indiviual hal qilinadi. 
Funktsiyalarning buzilishida 
buyuriladi. 
19.  Bosh  suyagining 
yopiq 
shikastlanishi 
oqibatlari  va  asorat-
larida 
Buyurilmaydi 
Harakat faoliyatining ko’zga 
yaqqol tashlanmaydigan 
buzilishlarida maxsus 
guruhda bir yildan kam 
bo’lmagan vaqtda 
shug’ullangandan so’ng 
buyuriladi. 
Harakat faoliyatining 
anchagina buzilishida 
buyuriladi. 
 
Harakat faoliyatining 
anchagina buzilishida 
buyuriladi. 
 

---

 
80 
20.  Asab  tizimining 
turli 
kasalliklaridan 
so’ngi 
paralichlar, 
parezlar,  giperkinezlar 
(ensefalit, 
meningit, 
bolalar  serebral  para-
lichi, poliomiyeit) 
Buyurilmaydi 
Buyurilmaydi 
Individual hal qilinadi. 
Davolovchi jismoniy tarbiya 
bilan sistematik 
shug’ullanish tavsiya etiladi. 
21. 
Rivojlanuvchi 
mushak distrofiyalari 
Buyurilmaydi 
Buyurilmaydi 
Kasallikning boshlang’ich 
bosqichlarida buyuriladi. 
Davolovchi jismoniy tarbiya 
tavsiya etiladi. 
22. Epilepsiya 
Buyurilmaydi 
Buyurilmaydi 
Kam hurujlarda buyuriladi. 
Buyurilmaydi 
23. 
Yuqori 
nafas 
yo’llarining  surunkali 
kasalliklari. 
Burun nafasining jiddiy 
buzilishi bo’lmasa buyuriladi. 
Burun nafasining biroz 
buzilishida buyuriladi. 
Surunkali kasalliklarning tez-
tez qo’zg’alib turishida 
buyuriladi. 
Buyurilmaydi 
24.  Nog’ora  to’sig’i-
ning  yirtilishi  bilan 
boruvchi otit. 
Suzish mashg’ulotlari 
shuningdek tez-tez 
qo’zg’alishda chang’ida 
yurish mumkin emas. 
Eshitish faoliyati buzilmasa 
buyuriladi. 
Yiringli jarayonlarda 
buyuriladi. 
Buyurilmaydi 
25.  Repraktsiya  ano-
maliyalari 
±3D dan kam, ko’z o’tkirligi 
0,5 va undan ortiq 
korreksiyasiz. Ko’z o’tkirligi 
0,5 va undan yuqori faqat 
korreksiyalangan. 
±3D dan kam, ko’z o’tkirligi 
0,5 dan past korreksiya-
langan. Ko’z o’tkirligiga 
bog’liq bo’lmagan holda ±3.0 
dan ±6.0 gacha. 
Ko’z tubining o’zgarishida va 
shishasimon tananing 
xiralashuvida albatta 
oftalmolog xulosasi zarur. 
Buyurilmaydi 
26.  Yosh  oqishi  bilan 
boruvchi  yosh  yo’llari 
kasalliklari. 
Ochiq havodagi 
mashg’ulotlar mumkin emas 
(yoki chegaralangan). 
Buyurilmaydi 
Buyurilmaydi 
Buyurilmaydi 

---

 
81