Ворислик ҳУҚУҚи амалий қўлланма Baktria press

I БОБ 
ВОРИСЛИК ТЎҒРИСИДА 
УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

---

---

13
§ 1.1. Ворислик тушунчаси ва унинг ҳуқуқий тартибга 
солиниши
Ворислик деганда вафот этган шахс (мерос 
қолдирувчи)нинг мулкий ва айрим номулкий 
ҳуқуқларини қонунда белгиланган асосларда 
ва тартибда бошқа шахс (меросхўр)га 
ўтишини тушуниш лозим.
Мустақиллик даврида Ўзбекистонда олиб борилган ислоҳотлар 
натижасида қисқа вақт ичида жамиятда мулкдорлар синфи вужудга 
келди. Мулкдорлар синфи вужудга келиши билан бир вақтда мавжуд 
мулкнинг авлоддан-авлодга ўтишини ҳуқуқий тартибга солиш 
зарурияти туғилди. 
Хусусий мулк эгасининг ўз мулкига нисбатан эрки, манфаатлари 
ва ҳуқуқлари муҳофазаси Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, 
Фуқаролик кодекси ва бошқа қонун ҳужжатлар орқали мустаҳкамланди.

---

ВОРИСЛИК ҲУҚУҚИ
14
Хусусан, 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Конституциясининг 
36-моддасида ҳар бир шахс мулкдор бўлишга ҳақли эканлиги, 
банкка қўйилган омонатлар сир тутилиши ва мерос ҳуқуқи қонун 
билан кафолатланиши, 53-моддасида хусусий мулк бошқа мулк 
шакллари каби дахлсиз ва давлат ҳимоясида эканлиги, 54-моддасида 
мулкдорнинг ўз мулкига ўз хоҳишича эгалик қилиш, ундан фойдаланиш 
ва тасарруф қилиш ҳуқуқи белгиланган. 
Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг V бўлимида, 
ворислик ҳуқуқи билан боғлиқ ҳуқуқий муносабатлар тартибга 
солинган. 
Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси Ер кодексининг 
19-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари:
–
деҳқон хўжалиги юритиш учун;
–
якка тартибда уй-жой қуриш ва уй-жойни ободонлаштириш учун;

---

15
–
жамоа боғдорчилиги ва узумчилиги юритиш учун мерос қилиб 
қолдириладиган умрбод эгалик қилишга ер участкаси олиш ҳуқуқига 
эгадирлар.
Бошқа қонун–ҳужжатларида ҳам ворислик ҳуқуқий муносабатлар 
билан боғлиқ ҳолатлар тартибга солинганлигини кўришимиз мумкин. 
Мисол учун, “Фермер хўжалиги тўғрисида”ги Ўзбекистон 
Республикаси Қонуни 13-моддасининг 6-қисмида, фермер хўжалиги 
раҳбарининг вафотидан кейин ер ижараси ҳуқуқи ворислик ҳуқуқи 
асосида унинг меросхўрларига ўтиши белгиланган.
Бундан ташқари, “Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар 
тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 36-моддасида 
муаллифнинг мулкий ҳуқуқлари меросхўрларга ўтиши назарда 
тутилган.
Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 4-моддасига 
кўра, фуқаролик қонун ҳужжатлари орқага қайтиш кучига эга эмас ва 
улар амалга киритилганидан кейин вужудга келган муносабатларга 
нисбатан қўлланилади.
Қонун у амалга киритилгунга қадар вужудга келган муносабатларга 
қонунда тўғридан-тўғри назарда тутилган ҳоллардагина татбиқ 
этилади.
Фуқаролик қонун ҳужжати амалга киритилгунга қадар вужудга келган 
муносабатлар бўйича бу қонун ҳужжати у амалга киритилганидан 
кейин вужудга келган ҳуқуқ ва бурчларга нисбатан қўлланилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 1996 йил 29 
августдаги “Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексини амалга 
киритиш тартиби тўғрисида”ги 257-1 – сонли Қарорига мувофиқ, 
Фуқаролик кодекси 1112-1157 – моддалари қоидалари Кодекс амалга 

---