Ворислик ҳУҚУҚи амалий қўлланма Baktria press

ВОРИСЛИК ҲУҚУҚИ
50
Васиятномани ҳақиқий эмас деб топиш ва васиятномани бекор 
қилишни бир-биридан фарқлай билиш лозим.
Васиятнома бўйича мерос олувчи ёки суд қарори билан 
васиятноманинг ҳақиқий эмас деб топилишидан манфаатдор бўлган 
шахс мерос очилганидан кейин васиятномани ҳақиқий эмас деб топиш 
ҳақида даъво қўзғатиши мумкин.
Васият қилувчи исталган вақтда ўз васиятномасини бекор қилиш 
ёки ўзгартиришга ҳақли.
Васиятномаларга доир низоларни ҳал этишда Ўзбекистон 
Республикаси Адлия вазирининг 2010 йил 30 мартдаги 64-мҳ-сон 
буйруғи билан тасдиқланган ва Адлия вазирлигида 2010 йил 30 мартда 
2090-сон билан рўйхатдан ўтган 
“Нотариуслар томонидан нотариал 
ҳаракатларни амалга ошириш тартиби тўғрисида”
ги Йўриқнома 
талабларини билиш ҳам муҳим аҳамиятга эгадир.
Олий суд Пленумининг 2011 йил 20 июлдаги 5-сонли қарори
9-бандида, мерос қолдирувчи томонидан зиммасига бирор-бир 
мажбурият бажарилиши юклатилган васиятнома бўйича меросхўр 
ва васият мажбурияти юзасидан ҳуқуқ олувчи ўртасидаги низоларни 
кўришда судлар ФК 1132-моддаси талабларига риоя этишлари 
лозимлиги белгиланган.
Бундан ташқари, Пленум қарори мазкур бандида судларнинг 
эътибори меросхўрнинг мерос мулкидан фойдаланишга бўлган 
эҳтиёжи (масалан, турар жойга нисбатан шахсий эҳтиёжи), шунингдек,
мулк ҳуқуқининг меросхўрдан бошқа шахсга ўтиши, бундай ўтиш 
асосларидан (сотиш, ҳадя, айирбошлаш ва ҳ.к.) қатъий назар, васият 
мажбурияти юзасидан ҳуқуқ олувчи ҳуқуқларига таъсир этмаслиги, 
чунки бундай ҳуқуқлар ҳажми мерос қолдирувчи томонидан 
васиятномани тузиш пайтида белгиланиб, унинг меросхўрлари 
томонидан ўзгартирилиши мумкин эмаслиги тушунтирилган.
Шунингдек, ушбу Пленум қарорининг 10-бандида васиятнома 
ва унинг асосида берилган меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисидаги 
гувоҳнома фақат суднинг ҳал қилув қарори билан ҳақиқий эмас деб 
топилиши мумкинлиги, бундай талаблар бўйича келишув битими 
тасдиқланишига, у қонунга зид бўлиши туфайли (ФПК 40-моддаси 
бешинчи қисми) йўл қўйилмаслиги кўрсатилган.
Ўз-ўзидан ҳақиқий бўлмаган битим ҳақиқий эмаслигининг 
оқибатларининг қўлланиши тўғрисидаги талабни ҳар қандай 

---

51
манфаатдор шахс қўйиши мумкин. Суд бундай оқибатларни ўз 
ташаббуси билан қўллашга ҳақли.
Олий суд Пленумининг 2011 йил 20 июлдаги 5-сонли қарори
7-бандига кўра васиятнома ҳақиқий эмас деб топилган ҳолларда унда 
меросхўр тариқасида кўрсатилган, бироқ тегишли навбатдаги қонун 
бўйича меросхўрлар доирасига кирадиган шахс умумий асосларда 
қонун бўйича ворислик ҳуқуқидан маҳрум этилмайди.
Бундай ҳолларда суд томонидан ҳақиқий эмас деб топилган 
васиятномага кўра меросдан маҳрум этилган қонун бўйича меросхўр 
ҳам умумий асосларда ворислик ҳуқуқига эга бўлади (ФК 1130-моддаси 
тўртинчи қисми).