Voleybol, basketbol nazariyasi va uslubiyati kafedrasi a. A. Pulatov, m a qdirova sport pedagogie

Maqsadi
Oyoqlar holatini samarali almashtirish foizini yaxshilash.
Shaylanish
Mashq bir vaqtning o‘zida to‘ming ikki tomonidan bajarilishi 
mumkin. Uch nafar to‘p qabul qiluvchi va bitta to‘p uzatuvchi 
har tomonda joylashadi. Trener yoki to‘p tashlab beruvchi va
116

---

to‘p to‘ldirilgan savat maydondan tashqarida, to‘ming boshqa 
tomonida va to‘p uzatuvchi ortida joylashadi. Trener soatini yoki 
taymemi uch daqiqaga belgilaydi.
Mashqni qoilash
1. Trener to'pni to‘r ortidan to‘p qabul qiluvchilarga uzatadi.
2. To‘p qabul qiluvchilar to‘pning nomerni e’ion qilib: 
3 — to‘pni uzatuvchining harakatisiz yelkasi yoki yuqori to‘p 
uzatishi bilan; 2 — to‘p uzatuvchidan ikki qadam oralig‘ida to‘p 
uzatish bilan; 1 — to‘p uzatuvchining o‘zi to‘pni qabul qilishga 
chiqib to‘p uzatishi bilan; 0 — to‘p uzatuvchi to‘pni uzata olmagan 
vaziyatda joy almashish yoki to‘p uzatuvchi to‘pni ilib, savat oldida 
joylashgan yordamchiga irg‘itib berishni amalga oshiradi.
3. Belgilangan vaqt ichida har ikkala tomon o‘yinni davom 
ettiradi. Ko‘p ochkoni qo‘lga kiritish uchun o‘yinchilar hara- 
katlanishga o‘tadi. Ko‘proq ochko to‘plagan tomon raundda g‘olib 
bo‘ladi.
4. Shu mashqni yangi yoki shu jamoalaming o‘zi uchtadan 
ikkitasi yoki beshtadan uchtasi o‘ynashi mumkin.
Trener ko‘rsatmasi
• To‘pning qanday kelishidan qat’iy nazar, yuqoridan qabul 
qilishni rag‘batlantiring. Bu o‘yin tezkorligini oshirishga 
imkon yaratadi.
A
117

---

• To‘pni qabul qiluvchiga to‘pni ketma-ketlikda yetkazib 
bering. Mashq oxirida ko‘p ochkoli jamoa natijasiga yordam 
tariqasida tezlashtirmaslikka harakat qiling.
Variantlar:
• asosiy to‘p qabul qiluvchilar keyingi chiziqda joylashgan 
to‘p qabul qiluvchilar o‘rtasida pley-off asosida musobaqa 
uyushtirish;
• hujumchilar sonini orttirish asosida to‘p qabul qiluvchilar 
harakatiga e’tibor bering.
Uzatishm nazorat qilisb
Maqsadi
To'pning, asosan, qoi-yelka va bosh ustida uzatilishini nazorat 
qilish.
Shaylanish
*
0 ‘yinchilar ikkita jamoaga bo'linib, har bir jufllikdan bir 
o‘yinchi to‘p bilan maydon ortida — A maydonda turadi. Qolgan 
o‘yinchilar (to‘psizlari) to‘ming ortida saflanib oladi — (may- 
donda) va sherigidan to‘pni qabul qilishga tayyorlanadi. Bir vaqtda 
to‘rtta juftlik ham maydonda boiishi mumkin.
Mashqni qo‘Hash
1. Birinchi o‘yinchi (o‘zining mahorati darajasiga ko‘ra) uzun 
maydon orqasidagi ikkinchi o‘yinchiga to‘r ostidan to‘pni irg‘itishi 
yoki uzatishi kerak.
2. Ikkinchi o‘yinchi to‘pni o‘z ustida qabul qilib, ilib oladi. 
Har bir muvafaqqiyatli urinish jamoaga ochko olib keladi.
3. Ikkinchi o‘yinchi to‘pni birinchi o‘yinchiga to‘r ustidan 
uzatadi. Uzatilgan to‘pni birinchi o‘yinchi o‘z ustida qabul qilib, 
ilib oladi.
4. 0 ‘yinchilar takrorlaydi. Har bir juftlik ketma-ket uzatgan 
yoki ilishdagi yo‘l qo‘ygan xatolari sonini hisoblaydi. To‘p 
uloqtirishda birorta ham xato qilmagan jamoa g‘olib hisob- 
lanadi.
5. Jamoalar kuchi tenglashsa, bir vaqtning o‘zida musoba- 
qalashishi mumkin.
118

---

Trener ko‘rsatmasi
Uch minutlik vaqt ichida xatoga yo‘1 qo‘ysa yoki muddati tugasa, 
maydonga yangi jamoani oeyinchi almashtirish tarzida tushiring. 
Variantlar:
• olang. Bu ulaming to‘p kiritishini nazorat qilish imkonini 
yaratadi;
• tajribali o‘yinchi birvarakayiga uchta juftlikka o‘ynasin. 
Qo'shimcha baholash tizimini qoilang: uchta guruh ikkita 
o‘yinchi chap tondagi uchta guruh bilan raqobatlashadi. 
Umumiy baholar jamoa uchun 3 ochko.
A
F 
P
P 
P 
/ t
/ t
/ t
i t
i 
/ s