Viruslar va Antiviruslar Mundarija

3. Viruslar turlari 
"
Troya tulpori
" - bu shunday programmaki, u asosan xujjatlarda yozilmagan 
қo’shimcha ҳarakatlarni bajaradi. қadimgi Rim Troya tulporining analogi bo’lmish 
"Troya tulpori" shubҳa o’yғotmaydigan қobiқ programmalarga ta’sir ko’rsatib, 
avtomatlashtirilgan sistema xavfsizligiga ta’sir ko’rsatuvchi jiddiy taҳdid 
ҳisoblanadi. Xarakteriga ko’ra "Troya tulpori"paket rejimida ishlovchi programma 
vositalari yordamida amalga oshiriladigan faol taҳdidlar turiga kiradi. U 
sistemaning ixtiyoriy ob’ektiga taxdid solishi mumkin. Eng xavflisi - 
oposredovanno’y ta’sir, ya’ni "Troya tulpori" bir foydalanuvchi vakolatlari 
doirasida ҳarakat қiladi, lekin boshқa foydalanuvchi borasida esa uning shaxsini 
aniқlash mumkin emas. 
"Troya tulpori" xavfi asosan keyinchalik sistema foydalanuvchilariga taklif 
etiladigan (in’om etiladigan, sotiladigan yoki almashtiriladigan) zararsiz 
programmaga u yoki bu usul bilan қushilgan қushimcha komandalar blokiga ta’sir 
etishidadir. Bu komandalar bloki biror shart (oy, yil, kun, vaқt, tashқi komanda) 
kiritilganda yoki bajarilganda ishga tushadi. Bunday programmani ishga 
tushiruvchi o’zi va o’zi bilan birga butun sistemani ҳavf ostida қoldiradi. 
Agar «troya tulpori»ni ishga tushirgan foydalanuvchi keng imtiyozlar 
naboriga ega bo’lsa, bu ҳolda uning xavfi ancha yuқori bo’ladi. Bunday ҳollarda 
«troya tulpori» ni tuzgan va o’zlashtirgan ҳamda keng imtiyozlar naboriga ega 
bo’lmagan buzғunchi boshқalarning қo’li bilan ruxsatsiz imtiyozli funkstiyalarni 
bajarishi mumkin. Yoki, masalan, bunday programmani ishga tushirgan 
foydalanuvchining ma’lumotlar nabori buzғunchini juda қiziқtirib қolishi mumkin, 
bunda buzғunchining ҳatto keng imtiyozlar naboriga ega bo’lmasligi uning 
sistemaga ruxsatsiz ta’sirlariga to’siқ bo’la olmaydi. Bunga misol қilib, 1999 yil 
yanvarda Internetda paydo bo’lgan tekin tarқatiluvchi Screen saver (zastavka) ni 
olish mumkin, u kompyuterda DES algoritmi asosidagi shifrlovchi programmani 

---

қilirishni amalga oshiradi va agar uni topsa, shifrlash kalitlarining almashinish 
jarayonini nazorat қilib, bu kalitlarni elektron pochta orқali Xitoydagi anonim-
serverga uzatadi. Undan ҳimoyalanishning radikal uslubi – bu programmani ijro 
etishda berk muҳitni tashkil etishdir. Ayniқsa tashқi Internet va ichki tarmoқlarni 
loaқal protokollar satҳida bir-biridan ajratish (agarda bu jarayon fizik satxda 
amalga oshirilsa yanada yaxshi bo’lardi) lozim. Shuningdek, imtiyozli va 
imtiyozsiz foydalnuvchilar turli ko’rinishdagi, individual ravishda saқlanishi va 
ҳimoyalanishi shart bo’lgan programmalar bilan ishlagani ma’қul. Bu tadbirlardan 
foydalangan ҳoldagina «troya tulpori» kabi programmalarning қabul қilinishi 
kamayadi.