Viruslar va Antiviruslar Mundarija

2. Kompyuter viruslari haqida umumiy tushunchalar 
 
Virus nima? 
Virus dasturi kompyuterdagi ma'lumotlar butunligini buzishga yoki ularni 
o'chirishga mo'ljallangan bo'ladi. Ilk bor virus dasturlari AQShda ishlab 
chiqarilgan, chunki aynan bu davlatda shaxsiy kompyuterlar keng tarqalgan edi. Ilk 
bor ishlab chiqarilgan virus dasturlari foydalanuvchini hotirjamligini buzishga va 
asabiga tegishga qaratilgan edi. Lekin keyinchalik ular zarar yetkazishni o'zining 
maqsadi sifatida qabul qilib oldi. Hozirgi paytda butun dunyo buyicha 200000 dan 
ortiq virus dasturlari mavjud. Ular kompyuter viruslari bo'lib, kompyuterdagi 
ma'lumotlarga zarar etkazadi yoki kompyuterning ishlash samaradorligini tushirib 
yuboradi. 
Mashxur «doktor» lardan biri D.N.Lozinskiy virusni kotibaga uxshatadi. 
Tartibli kotibani faraz kilsak, u ishga keladi va stolidagi bir kunda kilishi 
kerak bulgan ishlarni - қoғozlar katlamini kuradi. U bir varogni ko’paytirib bir 
nusxasini uziga ikkinchisini keyingi kushni stol ga kuyadi. Keyingi stoldagi kotiba 
xam kamida ikki nusxada ko’paytirib, yana bir kotibaga utkazadi. Natijada 
kontoradagi birinchi nusxa bir necha nusxalarga aylanadi. Ba’zi nu exal ar yana 
ko’payib boshka stollarga xam utishi mumkin. 
Kompyuter viruslari taxminan shunday ishlaydi, fakat қoғozlar urnida endi 
dasturlar, kotiba bu - kompyuter. Birinchi buyruқ «kuchirish-nusxa olish» bulsa, 
kompyuter buni bajaradi va virus boshka dasturlarga utib oladi. Agar kompyuter 
biror zararlangan dasturni ishga tushirsa virus boshka dasturlarga tarkalib borib 
butun kompyuterni egallashi mumkin. 
Agar bir dona virusning ko’payishiga 30 sekund vakt ketsa, bir soatdan keyin 
bu 1000000000 dan ortib ketishi mumkin. Aniқrogi kompyuter xotirasidagi bush 
joylarni band kilishi mumkin. 
Xuddi shunday vokea 1988 yili Amerikada sodir bulgan. Global set orkali 
uzatilayotgan informastiya orkali virus bir kompyuterdan boshkasiga utib yurgan. 
Bu virus Morris viru si deb atalgan. 

---

Ma’lumotlarni virus kanday yuk kilishi mumkin degan savolga shunday javob 
berish mumkin: 
1. Virus nusxalari boshka dasturlarga tez ko’payib utib oladi; 
2. Kalendar buyicha 13-sana juma kunga tugri kelsa 
ҳamma ҳujjatlarni yuk kiladi (uchiradi). 
Buni ҳammaga ma’lum «Jerusalem» («Time» virusi xam deb ataladi) virusi 
juda «yaxshi» amalga oshiradi. 
Ko’p xollarda bilib bulmaydi, virus kaerdan paydo buldi. 
Kompyuter viruslari - ko’payuvchi, dasturlarni 
{|Ц||ga 
kuchib olishi, yomon 
okibatlar keltirib chikaruvchi dasturlardir. Lekin ular kat’iy bir kurinishda bulishi 
belgilab kuyilmagan. 
Virusni Aniқlanishi shundagi, u kompyuter sistemasida joylashib va ko’payib 
borishiga boғliқ. Misol uchun, nazariy jixatdan operativ sistemada virus davolab 
bulmaydi. Bajaruvchi kodning soxasini tuzish va uzgartirish ta’kiklangan sistema 
misol bulishi mumkin. 
Virus xosil bulishi uchun bajariluvchi kodlar ketma-ketligi ma’lum bir 
sharoitda shakllanishi kerak. Kompyuter virusining xossalaridan biri uz nusxalarini 
kompyuter tarmoқlari orkali bajariluvchi ob’ektlarga kuchiradi. Bu nusxalar xam 
uz-uzidan ko’payish imkoniyatiga ega.