Vii bob. Hodisalar o‘rtasidagi bog‘lanishlarni statistik o‘rganish usullari

Parallel qatorlarni solishtirish usuli ikki yoki bir nechta statistik qator ko‘rsatkichlarini taqqoslashga asoslangandir. Omil belgi hadlarini o‘sib boruvchi (yoki aksincha) tartibda joylashtirib, natijaviy belgi hadlarining o‘zgarishi kuzatiladi. Masalan, quyida berilgan shartli ma’lumotlarga asosida bolaning yoshi va og‘irligini taqqoslash mumkin (7.1.1-jadval).

7.1.1-jadval

Oiladagi farzandning yoshi va vazni ko‘rsatkichlari

YOsh, yil	1	2	3	4	5	6	7
Og‘irligi, kg.	3,2	5,3	8,0	12	16,5	20,8	25

7.1.1-jadval ma’lumotlari asosida parallel qatorlarni solishtirish natijasida bolaning yoshi kattalashgan sari uning og‘iriligi ham oshib borayotganligini kuzatish mumkin. SHuning uchun ular o‘rtasidagi bog‘lanish to‘g‘ri chiziqli yoki ikkinchi darajali parabola tenglamalari orqali ifodalanadi.

Hodisalarning o‘zaro bog‘liqlik darajasi analitik guruhlash orqali ham aniqlanadi. Bu guruhlash yordamida omilli va natijaviy belgilar o‘rtasidagi bog‘liqlik o‘rganiladi. Analitik guruhlash odatda omil belgi asosida amalga oshirilib, har bir guruh uchun natijaviy belgilarni tavsiflovchi o‘rtacha va nisbiy miqdorlar hisoblanadi. So‘ngra har ikkala belgi o‘rtasidagi bog‘lanishni kuzatish maqsadida natijaviy belgilarning o‘zgarishi omil belgi o‘zgarishi bilan taqqoslanadi (III-BOBga qarang).

Iqtisodiy hodisalar o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlashda va o‘rganishda statistikaning grafik usulidan ham keng foydalaniladi.

Boshlang‘ich ma’lumotlardan foydalanib grafiklarni turli ko‘rinishidan foydalanish mumkin. Bu erda omil belgining‘ individual qiymatlariga mos keluvchi natijaviy belgi qiymatlarini nuqtalarda joylashtirib chiqsak va keyin u nuqtalarni birini ikkinchisiga ulasak, bog‘lanish yo‘nalishi aniq bo‘ladi (7.1.3-chizma).