Veterinariya virusologiyasi

2-rasm.
Hujayra
kulturasida
undirilgan virus
pilakchalari
Yuqtirilgan hujayra kulturasida viruslarning reproduksiyasini ularning hujayraga sitopatogen ta'sir (SPT) etishi bo'yicha aniqlash mumkin. Virusning hujayraga patogen ta'siri natijasida morfologiyasi keskin о 'zgaradi, ya'ni yadrolarda piknoz yuzaga kelib, (yirik, kо 'p yadroli hujayralar) va kiritmalar hosil bo’ladi (3-
rasm).
Qizil neytral bo'yoq qo'shilgan kulturada viruslarning SPT ni pilakchalar hosil bo'lishidan bilish mumkin. Viruslar ko'paygan joyda degeneratsiyaga uchragan hujayralar hosil qilgan pilakchalar qizil fonda yaltiroq, dog' shaklida ko'rinib turadi. Bundan tashqari, viruslar yuqtirilgan hujayra kulturasida gemadsorbsiya qilishlik xususiyati (GATR), ya'ni bu hujayralarning о'zining ustiga- eritrotsitlarni biriktirishi va gemagglutinatsiya qilishi oshadi.
Infeksiyaning surankali latent shakllaridan virusni ajratib olish uchun: 1) birga o'stirish usuli, bunda kasal hayvondan yoki murdadan olingan to'qima biopsiyasiga tripsin qo'shiladi va yaxshilab silkitiladi. Hosil bo'lgan hujayra aralashmasi virusga moyil undiriluvchi hujayraning bir qavatli kulturasida o'stiriladi; 2) shikastlangan a'zolarning to'qimasini o'stirish usuli, buning uchun ulardan birlamchi hujayra kulturasi tayyorlanadi. Natijada ko'paygan virus kultural suyuqlikka ajralib chiqadi.
Patologik o'zgarishlarni aniqlash uchun shikastlangan a'zolardan kesmalar tayyorlanib gistologik tekshirishlar o'tkaziladi. Viruslarni tovuq embrionida ko'paytirish keng tarqalgan usullardan hisoblanadi. Buning uchun virus tutuvchi materialni amnionga, allantois bo'shlig'iga, tuxum sarig'i qopchasiga yuboriladi (4-rasm).

3-rasm. Macacus rhusus nomli maymun buyrak hujayralariga III tip poliomelit virusi yuqtirilgandan so'nggi holat. Hujayralar parchalanib ketgan

Tovuq embrioning virus yuqtirish yo’llari. 1-allantois bo 'shlig 'i; 2-havoqopchasi; 3-tuxum po 'sti;4-xorionallantois qobig'; 5-amniotikbo 'shliq; 6-oqsil; 7-tuxum sarig.a-amnionda; b-allantois bo 'shlig 'ida; v-tuxum sarig 'idan iborat qopchiqda

Tovuq homilalaridagi maxsus o'zgarish o'choqli shikastlanish, qobiqning diffuz xiralashishi, ko'pgina yaralar bilan birga shish, nekroz bo'lgan joylar, qon quyilishi, pustule va pufakchalar ko'rinishida namoyon bo'ladi. Tovuq homilalaridagi viruslar reproduksiyasini gemagglutinatsiya reaksiyasi yordamida aniqlanadi.
Viruslarni ularga moyil bo'lgan laboratoriya hayvonlarining organizmida ham ko'paytirish mumkin, bunda ularga hujayra kulturalarida va tovuq homilasida ko'paymaydigan viruslar yuqtiriladi. Ko'paytirish usuli virusning turiga qarab tanlanadi. Ajratib olingan viruslar umumiy qabul qilingan usullar bilan identifikatsiya qilinadi (turlarga ajratiladi).