Veterinariya virusologiyasi

60-rasm. Serologik reaksiyani mikrousulda qo‘yish uchun ishlatiladigan Takachi asbobi:
a-komponentlarni qator chuqurchalar orqali o‘tkazish;
b-Maxsus pipetka yordamida komponentlarni quyish.


Tajriba quyidagi nazoratlar bilan olib boriladi:


1)eritrotsitar antigenni (sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar+1% quyon zardobi qo‘shilgan fiziologik eritma) kutilmaganda gemagglyutinatsiyaga uchrashini nazorat qilish;
2)sensibilizatsiyalangan eritrotsitlarni (sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar+musbat zardob) aktivligini aniqlash uchun;
3)sensibilizatsiyalangan eritrotsitlarni (sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar+normal zardob) spetsifikligini aniqlash bo‘yicha;
4)zardoblarda spetsifik bo‘lmagan gemagglyutininlarni yo‘qligi (tekshiriluvchi zardob + sensibilizatsiyalanmagan eritrotsitlar) bo‘yicha.
Reaksiyaning natijasi to‘rt balli shkala bo‘yicha baholanadi;
(+++)-agglyutinatsiyalangan eritrotsitlar chetlari notekis “soyabon” hosil qiladi;
(++)-agglyutinatsiyalangan eritrotsitlar atrofida, agglyutina-tsiyalanmagan eritrotsitlardan ingichka halqa hosil bo‘ladi.
(+)-agglyutinatsiyalangan eritrotsitlar atrofida agglyutinatsi-yalanmagan eritrotsitlardan keng halqa hosil bo‘ladi.
(-)-eritrotsitlar disksimon cho‘kma hosil qiladi-natijasi manfiy.
Reaksiyaning musbat natijasida agglyutinatsiyalangan eritro-tsitlar probirka yoki chuqurcha tubiga tekis tarqalib soyabonsimon cho‘kma hosil qiladi.
Agglyutinatsiya yuz bermaganda aniq natija olinadi: tekshiriluvchi zardob sensibilizatsiyalanmagan eritrotsitlar bilan, eritrotsitar diagnostikum avvaldan manfiy zardob bilan, musbat natija berganda, zardobdagi antitelolarning titri uning yuqori suyultirilgani sensibilizatsiyalangan eritrotsitlarni agglyutinatsi-yalay olishi qabul qilingan (13-jadvaldagi BGAR ning sxemasiga qarang).
Hozirgi vaqtda mamlakatimizning veterinariya biologik sanoati yuqumli rinotraxeit, oqsil va yirik shoxli hayvonlarning adenovirus kasalliklariga eritrotsitar diagnostikumlar to‘plamini chiqarmoqda.
Har bir to‘plam laboratoriya sharoitida ishlatish uchun qo‘llanma bilan ta’minlangan.
Shunday qilib, BAGR quyidagi diagnostik masalalarni echa oladi:
a)zardobdagi antiteloni topadi va uning titrini aniqlaydi.
Buning uchun virus bilan sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar ishlatiladi;
b)virus antigenini topadi va farqlaydi.
Buning uchun antitelolar bilan sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar ishlatiladi.
BGAR ning xususiyati: juda sezgir (ko‘rsatkichi bo‘yicha DPR, KBR dan oldinda turadi va immunoferment usuliga yaqin) qo‘yish texnikasi oddiy va 2-3 soatdan so‘ng javobi tayyor bo‘ladi.
Ammo kamchiliklardan xoli han emas. Bu stabilli eritrotsitar diagnostikimlarni tayyorlashdagi qiyinchilik bilan bog‘liq (komponentlar nihoyatda toza bo‘lishi kerak va har qaysi virus uchun alohida sensibilizatsiya tartibini belgilash kerak.
Topshiriq
Buzoqning qon zardobidagi antitelolarning titrini yirik shoxli hayvonlarning adenovirusi misolida aniqlash kerak.
13-jadval. Zardobdagi antitelolarning titrini BGAR da aniqlash.

Kompo-nentlar	Zardobni suyultirish									Kompo-nentlar		Nazorat
	1:10	1:20	1:40	1:80	1:160	1:320	1:640	1:1280	1			2		3		4
Fiziologik eritma, ml	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	Sensibili-zatsiyalan-gan erit-rotsitlar		0,2		0,2		0,2
Tekshiri-layotgan zardob,ml	0,2	0,2 ml dan o‘tkazish								Fiziologik eritma		0,2
Sensibili-zatsiyalan-gan erit-rotsitlar	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	Musbat zardob				0,2
	Xona haroratida 2-3 soat ushlash									Manfiy zardob						0,2
									Tekshirila-yotgan zardob, ml								0,2
									Sensibili-zatsiyalan-gan erit-rotsitlar								0,2
Natijani hisoblash	+++	+++	+++	+++	+++	-	-	-			-		+++		-		-

Xulosa: zardobdagi antiteloning titri 1:160


Material bilan ta'minlash:


Yirik shoxli hayvonlarning adenovirus va yuqumli rinotraxeit kasalliklariga diagnoz qo'yish uchun antigenli eritrotsitar diagnostikum; yirik shoxli hayvonlarning tekshiriladigan zardoblari; BGAR suyultirgichi; 1ml pipetkalar; probirkalar; Takachi yoki Titertek apparatlari; zardoblar; NaCL izotonik eritmasi; distillangan suv; fil'tr qog'ozlari; dezinfeksiyalovchi eritma quyilgan idish. Agar Takachi yoki Titertek apparati bo'lmasa pleksiglas panellarning chuqurchalari ishlatiladi.


Mashg'ulotning taxminiy rejasi


1.Nazorat uchun savollar
2.O‘qituvchining tushuntirishi
3.Namoyish: a)BGAR uchun biologik sanoat tomonidan tayyorlangan diagnostik to‘plamlar.
b)Takachi yoki Titertek apparatlari yordamida BGAR ning mikrousulini qo‘yish.
4.Talabalarning mustaqil ishi; a)BGAR uchun mikropanellarni, ilmoqlarni va pipetkalarni tayyorlash;
b)Buzoqning qon zardobidagi yuqumli rinotraxeit virusiga yoki adenovirusga qarshi antitelolarni titrini aniqlash maqsadida BGAR qo‘yish;
c)Reaksiyaning natijasini hisoblash.
5.Mashg‘ulotni yakunlash.
6.Kelgusi mashg‘ulotga vazifa berish.


Nazorat uchun savollar


1.Bilvosita gemagglyutinatsiya reaksiyasining, gemagglyuti-natsiya reaksiyasidan farqi nimada?
2.BGAR ning mohiyatini so‘zlab bering.
3.BGAR amaliyotda qanday qo‘llaniladi?