Veterinariya m I k r o b I o L o g I y asi

Denitrifikasiya,
nitrifikasiyaga 
qarama-qarshi 
jarayondir. 
Bunda 
denitrifikasiyalovchi mikroorganizmlar ta‘sirida nitrat kislota tuzlari molekulyar 
azotgacha qaytarilib havoga uchib ketadi, natijada tuproqning unumdorligi pasayadi. 
Uning oldini olish uchun yerni, tuproqni tez-tez haydab turish kerak. Tabiatda 

---

22 
denitrifikasiyalovchi bakteriyalardan – 
Tiolacillus denitrificans, Ps. Aeruginosa, Ps. 
Fluorescens, Ps.stutzeri
kabilar ko‘p uchraydi. 
Azot to‟plovchi bakteriyalar
atmosferadagi molekulyar azotni fiksasiyalab, 
o‘simliklar uchun yaroqli birikmalar hosil qiladi. Azot to‘plovchi bakteriyalarga
azotobakter, klostridium, tuganak bakteriyalar kiradi. 
Uglerod aylanishi
. Uglerod atmosfera havosida karbonat angidridi shaklida 
0,03%ni tashkil etadi. Karbonat angidridni o‘simliklar qabul qilib, murakkab 
o‘zgarishlarga uchratadi, natijada havoga kislorod ajralib chiqadi. Tabiatda uglerodning 
aylanishi azotsiz organik birikmalarning bijg‘ishi (achishi) natijasida sodir bo‘ladi. 
Bijg‘ish natijasida karbonat angidrid, suv va oraliq birikmalar – spirtlar, kislotalar (sut, 
sirka, yog‘ kislota) hosil bo‘ladi. Hosil bo‘lgan karbonat angidridi atmosferaga 
ko‘tariladi va o‘simliklar uni o‘zlashtiradi hamda kislorod hosil qiladi. Shu tariqa 
uglerod tabiatda almashinib turadi. 
Bijg‘ish jarayonlari qator mikroorganizmlarning fermentlari ta‘sirida hosil 
bo‘ladi. Bijg‘ishning bir necha turi mavjud. 
Spirtli bijg‟ish. 
Inson faoliyatining barcha yo‘nalishlarida - pivo, vino tayyorlash, 
non yopish, spirtli ichimliklar ishlab chiqarish va h.k. larda juda keng qo‘llanilib 
kelmoqda. Bunda achitqi zamburug‘larining zimaza fermenti ta‘sirida glyukoza achib, 
etil spirti va karbonat angidrid gazigacha parchalanadi. Unga pivo, non, vino, kefir 
achitqilari kiradi. Etil spirti (C
2
H
5
OH) yoki etanol har xil xom ashyodan olinadi. Bu 
achitqi zamburug‘lari - 
Sacchoromyces 
tufayli yuzaga keladi.Achitqi zamburug‘larining 
bijg‘itishini L.Paster 1858 yilda aniqlagan. Buxner 1897 yilda achitqi zamburug‘i 
zimaza fermentini hosil qilishini va uning ta‘sirida glyukoza bijg‘ib etil spirti va 
karbonat angidridga parchalanishini isbotladi. 
C
6
H
12
O
6
----2C
2
H
5
OH + 2CO
2 
+117,3 kDj 
Sanoat ishlab chiqarishida madaniy achitqilar ishlatiladi. Achitqi massasining 
tuzilishiga qarab ular changsimon yoki donador bo‘ladi. Changsimon achitqilar spirt 
tayyorlashda, donadorlari vino, pivo ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. Achitqilar kislotali 
muhitda (pH 4-6 ) yaxshi rivojla nadi, 15-17% spirtli eritmaga chidamli. Jarayon 
qanday sharoitda kechishiga qarab ( aerob yoki anaerob ) yuqorigi – 
Sacch. cerevsiae
va 
pastki - 
Sacch. vini
bijg‘ish achitqilari farqlanadi. Yuqorigi bijg‘ish achitqisi vino 
tayyorlash va non yopishda, pastkisi pivo ishlab chiqarishda qo‘llaniladi.