«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Rivojlanishi. 
Ko’p miqdorda qon yo’qotilishi o’tkir gipoksiya, qon 
bosimining pasayishi va kollapsga sabab bo’ladi. Kompensator jarayon 
sifatida qon tomrlarining torayishi, zahira qonning tomirlarga o’tishi 
hisobiga eritrositlar va gemoglobin miqdorining kamayishi deyarli 
sezilmaydi. 1-2- sutkaga kelib ularning keskin kamayishi kuzatiladi. 
Gipoksiyaning kuchayishi sababli qon ishlab chiqarish kuchayadi. 
Kasallikning 4-5-sutkasiga kelib pereferik qonda eritrositlarning voyaga 
yetmagan shakllari: polixromatofillar, bazofil donador eritrositlar va 
retikulositlar paydo bo’ladi. Gipoxrom xarakterlagi anemiya, leykositoz 
hamda trombositoz rivojlanadi.
Surunkali postgemorragik anemiya paytida organizmdagi temir 
zahiralarining hisobiga eritrositlar soni me’yor chegarasida saqlanib 
turiladi, kasallik uzoq davom etganda bu zahiralarning kamayib qolishi 
tufayli eritrositllarning yetilishi kamayadi, qonda gemoglobinga 
to’yinmagan eritrositlar paydo bo’ladi. Leykopeniya hamda limfositoz 
rivojlanadi.
Belgilari. 
Klinik belgilarning namoyon bo’lishi ko’p jihatdan qon 
ketishning davom etishi va yo’qotilgan qonning miqdoriga bog’liq 
bo’ladi. Qisqa vaqt ichida jami qon miqdorining 3 qismdan 
ko’prog’ining yo’qotilishi hayot uchun xavfli hisoblanadi.
O’tkir postgemorragik anemiyada kollaps va gipoksiya, uyqusirash, 
umumiy holsizlanish, gandiraklash, qorachiqning kengayishi va 
muskullarning fibrilyar qaltirashi, tana haroratining pasayishi, sovuq 
terlash, teri va shilliq pardalarning oqarishi, cho’chqa va itlarda qayd 
qilish kuzatiladi. Arterial va venoz qon bosimi pasayib ketadi, hansirash 
va taxikardiya rivojlanadi, puls tezlashgan, past to’lqinli va kam 
to’lishgan bo’ladi, hazm trakti motorikasi sekinlashib, siydik ajratish 
aktlari siyraklashadi. Kasallikning birinchi kunlari qonning umumiy 
hajmining kamayishiga qaramasdan eritrositlar, leykositlar soni va 
gemoglobin konsentrasiyasi deyarli o’zgarmaydi. Keyinchalik, pereferik 
qonda eritrositlar soni va gemoglobin miqdorining kamayishi, voyaga 
yetmagan eritrositlarning paydo bo’lishi, leykositlar sonining ko’payishi, 

---

96 
qon yopishqoqligining pasayishi va eritrositlar cho’kish tezligining 
(EChT) ortishi xarakterli bo’ladi.
Kasallik surunkali tarzda kechganida anemiya belgilari asta sekinlik 
bilan namoyon bo’ladi. Shilliq pardalarning oqarishi, kuchayib boruvchi 
holsizlanish, doimiy uyqusirash kuzatilib, kasal hayvon ko’pincha 
yotadi, ariqlaydi, mahsuldorlik kamayadi, hansirash, taxikardiya, yurak 
tonlarining 
pasayishi, 
funksional 
endokardial 
shovqinlar, 
tana 
haroratining pasayishi, tananing pastki qismlarida shishlar paydo 
bo’lishi kuzatiladi. 
Kislorod tanqisligi tufayli barcha a’zo va tizimlar faoliyatining izdan 
chiqishi, kasal hayvon qonida eritrositlar va gemoglobin miqdorining 
kamayishi, qonning rang ko’rsatgichining 1 dan past bo’lishi, anizositoz, 
poykilositoz va gipoxromiya kuzatilishi surunkali postgemorragik 
anemiyaga xos belgilar hisoblanadi.